"Κάτθανε ..." Κωνσταντίνε!

Ολοκληρώθηκε η έκδοση των Άπάντων του Νίτσε από τις εκδόσεις "ΠΑΝΟΠΤΙΚόΝ"

Από τον φίλο, και εκδότη-υπεύθυνο των εκδόσεων "Πανοπτικόν", Κώστα Δεσποινιάδη έλαβα πριν από μέρες την παρακάτω (ηλεκτρονική) επιστολή, που κοινοποιήθηκε επίσης και στο διαδίκτυο μέσα από το facebook των εκδόσεων:

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΩΝ ΤΟΥ ΝΙΤΣΕ 

  

                                          Δεν μεγαλώσαμε εύκολα  
                                            καπνίζαμε τσιγάρα στούκας

  και διαβάζαμε τον Ζαρατούστρα

φοράμε πάντα ρούχα κατοχικά

                                           κρυώνει ακόμα η ψυχή μας

  

                                                                                                    Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος

Δεν συνηθίζω να μιλάω «επί προσωπικού», μιας και θεωρώ ότι το έργο του καθενός μιλάει από μόνο του και δεν χρειάζονται επιπλέον λόγια, ας μου επιτραπεί όμως στην προκειμένη περίπτωση να κάνω μια εξαίρεση.

15-16 χρονών, αγορασμένο από κάποιο "καρότσι" πρωτοδιάβασα κακομεταφρασμένο τον Ζαρατούστρα και εκείνο το βιβλίο εν πολλοίς μου άλλαξε τη ζωή.

Αμέσως μετά έπεσα πάνω στις πρώτες μεταφράσεις του Ζήση Σαρίκα, που τότε ξεκινούσε τη μεταφραστική του ανάβαση στη δύσβατη οροσειρά που λέγεται Νίτσε. Ποιος να μου το ’λεγε τότε τι θα επακολουθούσε 20 χρόνια μετά...
Κάποια στιγμή γνωριστήκαμε, με αφορμή μια εκδήλωση για τον Νίτσε που διοργάνωσα το 2002 στην Κοζάνη, γίναμε φίλοι, και από το 2004 αρχίσαμε να συνεργαζόμαστε στο Πανοπτικόν που μετρούσε ήδη 4 χρόνια ζωής.

Κ. Δεσποινιάδης [φωτ. αρχείο Γ. Βανίδη©]

Το έχω ξαναπεί, ο Ζήσης αθόρυβα και μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, δίχως καμία βοήθεια από πουθενά, σε ένα άκρως αντιπνευματικό κλίμα, εδώ και πάνω από 25 χρόνια πραγματοποίησε και ολοκλήρωσε έναν από τους σημαντικότερους μεταφραστικούς άθλους στην ιστορία των ελληνικών γραμμάτων, που πέρασε από σαράντα κύματα και κινδύνεψε πολλάκις να ναυαγήσει, προσκρούοντας στις μπακάλικες και απατεωνίστικες νοοτροπίες των ελλήνων εκδοτών.

Απένταροι, δίχως γνωριμίες και «προσβάσεις» πουθενά, επιχειρήσαμε με τον Σαρίκα το 2010 ένα εγχείρημα αδιανόητο για το μέγεθος που είχε το Πανοπτικόν. Δανειστήκαμε, τραβήξαμε κουπί ατελείωτες ώρες σε χαμαλίκες ως μεταφραστές και επιμελητές για λογαριασμό τρίτων, ήρθαμε αντιμέτωποι με ό,τι συμβαίνει σε μια αγορά βιβλίου που καταρρέει μαζί με όλη την ελληνική κοινωνία, κι όμως φτάσαμε στην ακτή.

Χαλάλι.

Το «Πανοπτικόν» είναι ένας μονοπρόσωπος οίκος εντατικής εργασίας. Τα κάνω σχεδόν όλα μόνος μου. Σελιδοποιώ, διορθώνω, επιμελούμαι, μεταφράζω, επιλέγω τα εξώφυλλα, διαβάζω τα χειρόγραφα που καταφτάνουν, κάνω τον αποθηκάριο, τον λογιστή, εκτελώ τις παραγγελίες.

Ωστόσο, θα ήταν παράλειψη να μην ευχαριστήσω και δημοσίως την Νατάσα Ψαρρά -τον πιο γενναιόδωρο άνθρωπο που γνώρισα στη ζωή μου, που δάνεισε στην άδεια μας τσέπη τα απαραίτητα χρήματα για αυτή την έκδοση-, την Αγνή Καρμαζή που έφτιαξε και διαχειρίζεται την ιστοσελίδα των εκδόσεων, τον Μάλαμα Σωτηρίου που με δική του πρωτοβουλία έφτιαξε και διαχειρίζεται τη σελίδα στο φέισμπουκ που εγώ αντιπαθώ, και την Ντίνα Μαυρίδου για όλα.

Προχθές που πήρα στα χέρια μου το πρώτο αντίτυπο του τελευταίου στη σειρά τόμου ήταν μια απ’ τις ελάχιστες φορές που ένιωσα τέτοια ικανοποίηση, κι ας είναι ανεμοθύελλα μέσα στην έρημο όλη η υπόλοιπη ζωή μας.

Θυμήθηκα τα λόγια από τον «Τυφώνα» του Κόνραντ:

«Ας χάλαγε το δοιάκι, ας σβήναν οι φωτιές, οι μηχανές ας έσπαγαν και το καράβι ας το κύλαγε σαν κουφάρι το νερό. Αυτός φρόντιζε μονάχα να μη θολώσει ο νους του και χάσει την πορεία του. Να ορθοπλωρίζεις πάντα. Άσ’ τους να λένε. Τα μεγαλύτερα κύματα πάνε με τον άνεμο μαζί. Να ορθοπλωρίζεις -πάντα να ορθοπλωρίζεις- είναι ο μόνος τρόπος να βγεις πέρα».

                                                                                                                 Κώστας Δεσποινιάδης

              

H έκδοση των απάντων του Νίτσε στα ελληνικά,  καταλαμβάνοντας συνολικά περί τις 5.000 σελίδες, περιλαμβάνει τους εξής 15 τόμους : 

1.Η γέννηση της τραγωδίας, 1872
2.Κείμενα για την Ελλάδα (έξι πρώιμα κείμενα που αναφέρονται στην τραγωδία, τη φιλοσοφία, αλλά και την ιδεολογική και πολιτική συγκρότηση της αττικής κοινωνίας), 1870-1873
3.Τα κείμενα της νεότητας (επίσης πρώιμα κείμενα, με σημαντικότερο εκείνο που θίγει το ζήτημα της παιδείας και των θεσμών της), 1870-1873
4. Παράκαιροι στοχασμοί, 1873-1876
5. Ανθρώπινο, πάρα πολύ ανθρώπινο, 1878-1880
6. Χαραυγή, 1881
7. Η χαρούμενη επιστήμη, 1882
8. Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα, 1883
9. Πέρα από το καλό και το κακό, 1886
10. Γενεαλογία της ηθικής, 1887
11. Το λυκόφως των ειδώλων, 1888
12. Ο Αντίχριστος, 1888
13. Ίδε ο άνθρωπος [Ecce Homo], 1888
14. Η περίπτωση Βάγκνερ – Νίτσε εναντίον Βάγκνερ – Οι διθύραμβοι του Διόνυσου, 1888
15. Η θέληση για δύναμη, 1883-1888.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

Ο μεγάλος γερμανός φιλόσοφος Φρίντριχ Νίτσε γεννήθηκε το 1844 στο Ρέκεν. Ήταν μόλις πέντε ετών όταν έχασε τον πατέρα του, προτεστάντη πάστορα. Έπειτα από λαμπρές σπουδές κλασικής φιλολογίας στη Βόννη, έγινε, σε ηλικία είκοσι πέντε ετών, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας. Εκείνη την εποχή γνώρισε το έργο του φιλόσοφου Σοπενχάουερ και συνδέθηκε φιλικά με τον μουσικοσυνθέτη Ρίχαρντ Βάγκνερ. Λίγον καιρό αργότερα όμως, ο Νίτσε έκανε μια ριζική τομή στη ζωή και τη σταδιοδρομία του. Παραιτήθηκε από τη θέση του στο Πανεπιστήμιο, απομακρύνθηκε από τις θεωρίες του Σοπενχάουερ και διέκοψε τη σχέση του με τον Βάγκνερ. Πέρασε την υπόλοιπη ζωή του κάνοντας περιπλανώμενη ζωή και διαμένοντας σε μικρές πανσιόν της Ελβετίας, της Νότιας Γαλλίας και της Βόρειας Ιταλίας. Εκεί ολοκλήρωσε το έργο του γράφοντας ασταμάτητα, δίνοντας έμφαση στην κριτική της μεταφυσικής, της ηθικής, της θρησκείας και όλων σχεδόν των άλλων πλευρών του δυτικού πολιτισμού. Πέθανε το 1900, αφού πέρασε τα δώδεκα τελευταία χρόνια της ζωής του έχοντας χαμένα τα λογικά του. 

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ

Ζήσης Σαρίκας [φωτ. αρχείο Γ. Βανίδη©]

Ο μεταφραστής και συγγραφέας Ζήσης Σαρίκας γεννήθηκε το 1953 στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε νεοελληνική φιλολογία και φιλοσοφία στο ΑΠΘ. Έχει μεταφράσει κατά πρώτο λόγο θεωρητικά κείμενα (Νίτσε, Καστοριάδη, Σχολή της Φραγκφούρτης, Φουκώ, Μποντριγιάρ κ.ά.) και κατά δεύτερο λογοτεχνικά (Θερβάντες, Φλωμπέρ, Νερβάλ κ.ά.). Έχει συγγράψει έως τώρα έξι βιβλία, δύο δοκιμιακά («Μύθοι της τεχνολογίας», 1987 και «Το όραμα του υπεράνθρωπου. Μια ερμηνεία του Ζαρατούστρα», 2003), και τέσσερα λογοτεχνικά («Ψίχουλα», 1998, «Μακριά απ’ τον κόσμο», 2008, «Ανθρώπινες σκιές», 2013 και «Κυριακή ρεπό», 2014).

                                                                                                

Έχω την χαρά και την τιμή να γνωρίζομαι και με τον εκδότη και με το μεταφραστή του έργου. Ο Κ.Δεσποινιάδης υπήρξε αυτός που «έστησε» και σελιδοποίησε το βιβλίο μου «Μαύρο Χιόνι» κι έβαλε τη σφραγίδα των εκδόσεών του στον «Εποχιακό διανομέα» μου πριν ένα χρόνο. Με το Ζήση Σαρίκα, εκτός των άλλων «συγγενειών», βρεθήκαμε να είμαστε και κατά κάποιον τρόπο συγχωριανοί (ο παππούς του είχε γεννηθεί στο Βογατσικό- ο Ζήσης όμως έχει πάει εκεί ελάχιστες φορές μέχρι σήμερα).

Με την ολοκλήρωση του έργου λοιπόν και καθώς πιστεύω πως ούτε η Πολιτεία, ούτε το -αδιάφορο στην πλειονότητά του- "ευρύ αναγνωστικό κοινό", ούτε τα ευαγή μεγα-πωλητήρια των βιβλίων, ούτε -δυστυχώς- και το Πανεπιστήμιο (που σε άλλες περιπτώσεις θα είχε σπεύσει επιβραβεύοντας πχ να ονομάσει επίτιμους διδάκτορες του τμήματος φιλοσοφικής τους εμπλεκόμενους με το εγχείρημα ή με κάποιον τρόπο θα προέβαλλε και θα ενίσχυε το έργο τους) δεν πρόκειται να προβούν σε κάποια μεγάλη χειρονομία, απομένουν, σε εκδότη και μεταφραστή, μονάχα η Δόξα και η Τιμή. Που αυτές βέβαια από μόνες τους ούτε τρώγονται, ούτε πληρώνουν φόρους ούτε και εκδίδουν βιβλία στους δύσοσμους και δυσοίωνους καιρούς…

Γι’ αυτό και το μόνο που έχω να απευθύνω στον αγαπητό Κώστα, έστω και νεαρότερον εμού κατά πολύ, αφού μ’ αυτά τα λιγοστά όπως είδατε μέσα και χωρίς ναυαγοσωστικές εναλλακτικές  ή άλλη βοήθεια ολοκλήρωσε τον σκληρό μαραθώνιο, είναι το 

                                 Κάτθανε Κωνσταντίνε !

αποφάσισε λοιπόν και Κάτθανε* [Κωνσταντίνε], ουκ εις Όλυμπον αναβήσει... 

*αυτό άλλωστε άκουσε να του πέμπουν από τις κερκίδες οι ενθουσιώδεις θεατές των αγώνων ο Ρόδιος πυγμάχος και ολυμπιονίκης Διαγόρας, που χάρηκε πρώτα τον γυιό του νικητή κι αντίκριζε τώρα και τον εγγονό του με το δάφνινο στεφάνι στο κεφάλι: Κάτθανε Διαγόρα, ουκ εις Όλυμπον αναβήση τουτέστιν Πέθανε Διαγόρα, μην περιμένεις να ανέβεις και στον Όλυμπο].

 Πράγμα που φυσικά βρίσκεται πολύ κοντά σ' αυτό που απηύθυνε ο Νίκος Καρούζος στον Βασίλη Τσιτσάνη μ' ένα ...μονόστιχο (!) ποίημά του:

                                Τσιτσάνη πρέπει να πεθάνεις.



Τέλος σαν παρηγοριά προς όλους μας  -επειδή ο Φ. Νίτσε εκτός των άλλων υπήρξε και συνθέτης- την παρακάτω σύνθεση αφιερώνω:

Friedrich Nietzsche - Eine Sylvesternacht, for violin and piano (1863) 

 

 

 ...και σπεύσατε να συμπληρώσετε τη βιβλιοθήκη σας με ό,τι από τον Νίτσε σας λείπει!!!