Στον εκλεκτό κ. Νίκο Παπαδογιαννάκη που μου θύμισε σήμερα
μ' ένα ποίημά του τη συγκλονιστική λέξη «ἄνοστος».
Μια επιστολή του Ίωνος Δραγούμη από τη Σκόπελο, τόπο της εξορίας του, αμέσως μετά από εκείνην στο Αιάκειο της Κορσικής, προς τον αδελφό του Φίλιππο (1890-1980) στην Αθήνα, ένα χρόνο πριν από τη δολοφονία του…
Σκόπελος 29 Ἰουλίου 1919
Ἀγαπητέ μου Φίλιππε, δῶσε παρακαλῶ τὸ ἐσώκλειστο γράμμα τοῦ Χρήστου*. Σοῦ εἶχα στείλει τὴν περασμένη ἑβδομάδα καὶ ἕνα γιὰ τὸν Θανάση**, τὸ ἔλαβες; Χτὲς σοῦ ἔγραψα για τὰ πουκάμισά μου, σήμερα σ’ ἐπιφορτίζω μὲ γράμματα.Ἡ μόνη ἀνταμοιβή σου εἶναι νὰ τὸ διαβάσεις, ἂν θέλεις, τό γράμμα πρὸς τὸ Χρῆστο. Φτωχή ανταμοιβή, μὰ ἔνοια σου, στὸν ἄλλο κόσμο ἔχουμε νὰ δοῦμε τὴ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Γιὰ τὴν ὥρα βρισκόμαστε στην Κόλαση ἤγουν στὸ Purgatorium. Πολλὲς ἁμαρτίες εἴχαμε καὶ πρέπει νὰ τὶς ξεπλύνουμε. Μπορεῖ ὥς τόσο, ἀπὸ τὸ πολὺ ξέπλυμα, νὰ μὴ μᾶς μείνει πιὰ τίποτε ὅταν θἄρθει ὁ καιρὸς τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, καὶ μπορεῖ, μετὰ τὸ ξέπλυμα, νὰ μείνουμε μὲ τὸ ξεπλυμένο σαρκίον μας καὶ μόνο, χωρὶς κακίες καὶ χωρὶς ἀρετές, καὶ νὰ παραχωθοῦμε στὴ γῆ γυμνοὶ καὶ ἄνοστοι. Μὰ τὸ ἴδιο κάνει. Ὥστε μήν περιμένεις ἀνταμοιβὴ καμία γιὰ ὅλα τὰ καλὰ ποὺ κάνεις, μόνο τιμωρίες νὰ περιμένεις γιὰ ὅσα δὲν ἔκαμες ποτέ σου, τιμωρίες γιατὶ εἶσαι ἄνθρωπος καὶ μόνο, ἕνα τιποτένιο roseau pensant* ποὺ λυγάει καὶ ξανασηκώνεται, ὥς που νὰ σαπίσει καὶ νὰ σπάσει. Πάντα μου ἤθελα νὰ ἤμουν θεός, ἀλλὰ γιὰ νὰ τὸ θέλω θὰ πεῖ πὼς δὲν ἤμουν καὶ οὔτε ἔγινα ποτέ μου. Καὶ τὸ χειρότερο, ὅτι δὲν κατάφερα νὰ γίνω οὔτε κάν προφήτης κανενός καινούριου θεοῦ, καμιᾶς νέας θρησκείας, ὅπως ἐκείνης ποὺ φαντάζεται ὁ Θανάσης, τῆς θρησκείας τοῦ ρυθμοῦ. Ρώτησέ τον καὶ θὰ σοῦ ἐξηγήσει τὰ μυστήρια τῆς νέας θρησκείας του. Ἔλπίζω ὣς στὸ τέλος τῆς ζωῆς του νὰ θελήσει νὰ τὴν ἀποκαλύψει στοὺς ἀνθρώπους. Πές του ὅτι τὸ θέλω, καί, ἂν αὐτὸ φτάνει, θὰ τὸ κάμει. Δὲν εἶναι ἀνάγκη νὰ καθιερώσει αὐτὸς πολλοὺς τύπους καὶ ἐθιμοτυπίες, γιατί πρέπει νὰ εἶναι βέβαιος πὼς ἂν ἡ θρησκεία του πιάσει στοὺς ἀνθρώπους, οἱ ὀπαδοί της καὶ θὰ τὴν περιβάλουν μὲ τύπους καὶ θὰ τὴν παραμορφώσουν κατά τὶς διαθέσεις τους.
Αὐτὰ εἶχα σήμερα νὰ σοῦ πῶ, ἐντελῶς ἄσχετα μὲ κεῖνο ποὺ λέγεται πραγματικότητα, σχετικὰ ὅμως πολὺ μὲ τὴ σημερινή μου διάθεση ποὺ εἶναι πραγματικότητα.
Σὲ φιλῶ
Ἴων
____________________________
* Ο Χρήστος Χρηστουλάκης (1884 ή 1885-1928). Κρητικό, ένθερμος δημοτικιστής και λαμπερό πνεύμα. Αρχικά συνεργάτης και υποστηρικτής του Βενιζέλου στην Κρήτη. Αργότερα, στην περίοδο του Διχασμού, έγινε σκληρός επικριτής του. Φίλος του Ίωνος Δραγούμη, διηύθυνε μετά το 1916 την Πολιτική Επιθεώρηση, περιοδικό που ο Δραγούμης εξέδιδε, όπου αρθρογραφούσε με πύρινα άρθρα κατά του Βενιζέλου.
** Ο Αθανάσιος Σουλιώτης-Νικολαΐδης (1878-1945). Αξιωματικός του ελληνικού στρατού που συνεργάστηκε μυστικά με το Υπουργείο Εξωτερικών στη Μακεδονία και την Πόλη. Επιστήθιος φίλος και συνεργάτης του Δραγούμη από το 1906 μέχρι και τον θάνατό του. Καθοριστική η εμπλοκή του στην Οργάνωση Κωνσταντινουπόλεως της οποίας ήταν ο αρχηγός.
*** Από τη φράση του Μπλεζ Πασκάλ: L'homme n'est qu'un roseau, le plus faible de la nature; mais c'est un roseau pensant. [=Ο άνθρωπος δεν είναι παρά ένα καλάμι· πλην όμως ένα καλάμι σκεπτόμενο.]
