Οι απαρχές του Εθνικου Διχασμού

 (Διότι και  ο Θανάσης Διαμαντόπουλος «δε χαρίζει κάστανα!»)

 

 

Mόλις είχε τελειώσει ο σύντομος, πλην όμως αιματηρός λίαν, Δεύτερος Βαλκανικός Πόλεμος. Γράφει ό Ίων Δραγούμης στο Τετράδιό του, στις 26 Ιουλίου 1913:

[...] Ἔτσι καί πρίν γίνει ὁ δεύτερος πόλεμος τοῦ 1913, ὁ πόλεμος μέ τούς Βουλγάρους, ὁ κύριος Πρόεδρος ἔλεγε σ’ ὅσους τοῦ μιλοῦσαν γιά τά μέρη τῆς Θράκης καί τῆς Μακεδονίας πού ἔπαιρναν οἱ Βούλγαροι ἐνῶ εἶναι Ἑλληνικά: «Πότε τέλος πάντων (Quo usque tandem[1]) θά πάψετε τά ὄνειρα πού ἔχετε; Τί θά ποῦν οἱ Σέρρες, Δράμες, Καβάλες;» Ὅμως αὐτές οἱ «Σέρρες, Δράμες, Καβάλες» (πού τίς ὀνόμαζε τόσο περιφρονητικά στόν πληθυντικό σά σύμβολο πού ἐσήμαινε τά ἀξιοκατάκριτα «ὄνειρα» τοῦ ἔθνους πού στηρίζονται σε τόση πραγματικότητα), αὐτές πού σέ σκότιζαν τόσο ἐσένα, κύριε Βενιζέλο, αὐτές ἀνάγκασαν τό ἔθνος νά μπεῖ πάλι στα αἵματα καί νά κάνει τόν πόλεμο τόν Ἑλληνοβουλγαρικό. Ἄν ἦταν «ψέματα» τά ὄνειρα, πῶς τάχα ἀνάγκασαν τό ἔθνος νά σκοτώνεται γι’ αὐτά; Καί τί εἶδος ψέματα εἶναι αὐτά πού βάζουν στά αἵματα μιά φυλή;[2]

Και σχολιάζει [ΕΔΩ] και τον Ίωνα των «“κρυμμένων ημερολογίων”» και τους …«σχολιαστές» του έργου του, ο καθηγ. Θάνος Βερέμης:  

[…]  Παρά τις αλλεπάλληλες αποτυχίες του ο Ίων εξακολουθεί να συγκινεί κάποιους σχολιαστές του έργου του όπως ο Νώντας Τσίγκας, επιμελητής των «“κρυμμένων” ημερολογίων», και ο Χρήστος Γιανναράς [ΕΔΩ], ο οποίος επικαλείται τους χαρακτηρισμούς του Ίωνα για να ασκήσει κριτική στον Βενιζέλο.

[…] Και συνεχίζει ο Ίων με τη μοναδική του ικανότητα να μπερδεύει και να μπερδεύεται ο ίδιος: «Έτσι και πριν γίνει ο δεύτερος πόλεμος του 1913, ο πόλεμος με τους Βουλγάρους, [ κλπ. κλπ. βλ. παραπάνω]  

Καημένε Ίωνα, με τις προβλέψεις σου, σε ποια χώρα βρίσκονται σήμερα η Δράμα, οι Σέρρες, η Καβάλα και χάρη σε ποιον πολιτικό ηγέτη;

 

Στο αποκαλυπτικό, και κατά την ταπεινή μας άποψη αρκούντως καταβαραθρωτικό του Βενιζέλου (και του βενιζελισμού επομένως),  βιβλίο του Χωρίς Στέμμα- Η αβασίλευτη του Μεσοπολέμου- Ανατομία ενός ιστορικοπολιτικού ατυχήματος, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πατάκη,  ο καθηγ. Θανάσης Διαμαντόπουλος, στις σελ. 61-62, σημειώνει:

Εν πρώτοις υπήρξε η «σημαδιακή» πρόταση του Βενιζέλου, που υποβλήθηκε και προς τον Βασιλιά με δύο υπομνήματα, στις 11 και 17 Ιανουαρίου του 1915: Η χώρα μας να παραχωρήσει στη Βουλγαρία τον νομό Δράμας - Καβάλας. (Συνήθως γράφεται τον «νομό Καβάλας», ωστόσο επρόκειτο για τον νομό Δράμας, στον οποίο ανήκε και η επαρχία Καβάλας έως το 1924 που αυτή έλαβε αυτόνομη υπόσταση νομού.) Αυτό έναντι ασαφών συμμαχικών υποσχέσεων για αντισταθμιστική μελλοντική/μεταπολεμική παραχώρηση στην Ελλάδα εκτεταμένων μικρασιατικών εδαφών που θα αποσπώντο, εφόσον αποσπώντο, από την Τουρκία, μετά την προσδοκώμενη ήττα των συμμάχων της, δηλαδή των Κεντρικών Αυτοκρατοριών. Στόχος της πρότασης ήταν οι δύο όμορες χώρες, Ελλάδα και Βουλγαρία, να μπορούν -παρά τα αντιτιθέμενα συμφέροντά τους και τις συγκρουόμενες εδαφικές βλέψεις τους- να συνυπάρξουν ως σύμμαχοι στους κόλπους της Αντάντ... Ήταν η εποχή που η εξωτερική πολιτική του Βενιζέλου συμπυκνωνόταν στη φράση-«αξίωμα»: «παντί τρόπω πρέπει να εκμαιεύσωμεν προτάσεις δια την είσοδόν μας εις τον πόλεμον»... Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία ήταν αναμφίβολα υψηλού διεθνοπολιτικού κινδύνου, δεδομένου πως τα προσδοκώμενα από τον Κρητικό ηγέτη και «προσφερόμενα» από τους συμμάχους στην Ελλάδα μικρασιατικά εδαφικά ανταλλάγματα, για τη συγκεκριμένη άμεση παραχώρηση εθνικού εδάφους, ήταν αμφίβολα και εξαρτημένα από προϋποθέσεις που ουδείς γνώριζε αν θα συνέτρεχαν τελικά […]

Αξίζει να σημειωθεί ότι το γεγονός αυτό στάθηκε το πρώτο σε μια  αλυσίδα συμβάντων που οδήγησαν στον καταστροφικό από κάθε άποψη Εθνικό Διχασμό. 

Ελπίζω πως μου επιτρέπεται τώρα δικαίως να ρωτήσω: Ποιος λοιπόν υπήρξε στ’ αλήθεια ο «καημένος» με τις «αλλεπάλληλες αποτυχίες» και ποιος ο «ορθολογιστής» -«πραγματοποιός-πραγματιστής»;  Ποιος ο οραματιστής και ποιος ο πράγματι «ανεδαφικός»;

 

---

[1] Quo usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra?: Για πόσο ακόμα, Κατιλίνα, θα εξαντλείς την υπομονή μας; (Από τον Πρώτο λόγο κατά Κατιλίνα του Κικέρωνα.)

[2] Ίων Δραγούμης, Τα «κρυμμένα» ημερολόγια, Οκτώβριος 1912 - Αύγουστος 1913, Εισαγωγή-Επιμέλεια-Σχόλια: Νώντας Τσίγκας, Πατάκης 2021, σελ. 257-258.

 

 

 

Επιμένουμε …Βενιζελικά!

 

Ελπ. Ιντζέμπελης: Ο Βενιζέλος υπήρξε ονειροπόλος, αλλά και ρεαλιστής. Υπάρχουν όμως, γράφετε, και άγνωστες πτυχές. Άφθονα ερωτηματικά. Μπορείτε να αιτιολογήσετε τη γνώμη σας;

Π. Τζερμιάς: Όποιος διαβάσει προσεκτικά το βιβλίο μου, θα δει πως πραγματικά τα θαυμαστικά είναι πολύ λιγότερα από τα ερωτηματικά. Τα θαυμαστικά τέρπουν. Τα ερωτηματικά βασανίζουν. Δεν είναι τυχαίο πως το βιβλίο έχει μότο τη θουκυδίδεια ρήση για το ατερπές, αλλά ωφέλιμο μη μυθώδες.

                        Παύλος Ν. Τζερμιάς: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη (κλικ εδώ)

 

Η ερώτηση του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη και η ανταπάντηση του αείμνηστου Π. Τζερμιά αφορούν μια συνέντευξη του πρώτου με την ευκαιρία της έκδοσης  του «εξαντλημένου» (γράφε: εξαφανισμένου διότι όποιος το ανακαλύψει σε βιβλιοθήκη πανεπιστημιακή ή άλλη ή καταχωνιασμένο σε ερμάρια των καθηγητών των ιστορικών τμημάτων οφείλει να μας το πει να γιορτάσουμε) βιβλίου του δευτέρου Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η πολυτάραχη εποχή του- Διαλογισμοί με πυξίδα την νηφαλιότητα (Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, Αθήνα 2014)

Επειδή υπήρξα αυτήκοος και αυτόπτης μάρτυς του περιστατικού, σε κάποια εκδήλωση της Έκθεσης βιβλίου πριν μερικά χρόνια, όπου δυο καθηγητές του ελληνικού Πανεπιστημίου υπερθεμάτιζαν για το ποιος θα φανεί …βασιλικότερος: «Εγώ είμαι βενιζελικός!» ο ένας. «Κι εγώ το ίδιο!» ο άλλος (Σημειώνω πως, με τη φτωχή μου πείρα και το ̶ όποιο ̶  αισθητήριο διαθέτω, έχω πια καταλήξει ότι και οι δυο τους, όλως τυχαίως μάλλον, διακατέχονται και από ισόβια απέχθεια προς τον Ίωνα Δραγούμη ανάλογη του θαυμασμού τους προς τον «χαρισματικό»- «Εθνάρχη»),

Επειδή η μαύρη επέτειος της Καταστροφής του ’22, ακολουθώντας το δόγμα του εξιλασμού που σφράγισε η εκτέλεση των έξη (αυτός ο «ενδικοφανής φόνος» κατά τον Θ. Σ. Διαμαντόπουλο), τείνει να παγιωθεί ως έτος ενδημικής επιφυλλιδικής υμνογραφίας και αγιογραφικών προσεγγίσεων της μορφής του Ελευθερίου Βενιζέλου,

Επειδή σχεδόν όλα τα κόμματα του «Δημοκρατικού τόξου» διαφημίζουν ακόμα και σήμερα την ...Βενιζελογενή τους προέλευση,

Επειδή πολλοί επιμένουν να αγνοούν ότι «η Ελλάδα των δυο Ηπείρων και των πέντε θαλασσών» αποτελούσε το εθνικιστικό όραμα (ναι, τη «Μεγάλη Ιδέα») του Βενιζέλου το οποίο κατέκαψε η φωτιά της Σμύρνης,

χρήσιμο θα ήταν να δοθούν προς προβληματισμό δυο-τρία σύντομα αποσπάσματα από τη νηφάλια συνέντευξη του Βρετανού ιστορικού και διπλωμάτη  Μάικλ Λιούελιν Σμιθ στην Λαμπρινή Κουζέλη (Βήμα της Κυριακής, 11/9/2022) με τη ευκαιρία της έκδοσης του πρώτου τόμου της βιογραφίας του Ελευθερίου Βενιζέλου στα αγγλικά The Making of a Greek Statesman 1864-1914. (Ο επόμενος τόμος θα εκτείνεται υποθέτω χρονικά μέχρι το 1936):

ΕΡ. Ευεργέτης της Ελλάδας «των δυο ηπείρων και των πέντε θαλασσών», μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, ή «ταπεινός αριβιστής» «χάρμα των διπλωματών της Δύσης» κατά τον Σικελιανό και άλλους; Τι ήταν τελικά ο Βενιζέλος, σωτήρας ή ολετήρας;

ΑΠ. Επιτρέψτε μου να σας απαντήσω με τρόπο που ίσως φανεί ανορθόδοξος: ήταν σωτήρας της Ελλάδας για κάποια περίοδο μέχρι τους Βαλκανικούς πολέμους, και θα εξακολουθούσε να είναι σωτήρας της χώρας αν η Ελλάδα είχε ένα διαφορετικό βασιλιά—δεν είχε όμως.

[Απορία εύλογη: Επομένως, ως «σωτήρας» λειτούργησε από το φθινόπωρο του 1910 μέχρι το καλοκαίρι του 1913 που τερματίστηκαν και οι Βαλκανικοί πόλεμοι. Και, άρα «Μετά» ως τι;] 

ΕΡ. Σας αποκαλύφθηκε στη διάρκεια της έρευνας και της συγγραφής της βιογραφίας ο μύχιος Βενιζέλος ή παραμένει κρυφός ο τρόπος σκέψης του;

Ισχύει αυτό από μια άποψη. Παρότι εύκολα καταλήγει κάποιος ότι ο Βενιζέλος ήταν άνθρωπος ευφυής, ικανός, γοητευτικός, δραστήριος, με καλές πολιτικές ιδέες, δύσκολα μπορεί να πει ότι γνωρίζει πως σκεφτόταν. Στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του δεν κρατούσε ημερολόγιο, με μια δυο εξαιρέσεις, όταν σημειώνει κάποια εξαιρετικά γεγονότα που του συνέβησαν [...]

ΕΡ. Ενδιαφέρει ο Βενιζέλος τους Ευρωπαίους σήμερα;

Στην Ευρώπη είναι, νομίζω, εν πολλοίς ξεχασμένος. Ιστορικοί και ειδικοί συνεχίζουμε να ερευνούμε και να προσφέρουμε στη γνώση για το Βενιζέλο, αλλά έχει περάσει πολύς καιρός από την εποχή του και η διεθνής πολιτική έχει αλλάξει πολύ, αφήνοντάς τον πίσω […]