Ελπ. Ιντζέμπελης: Ο Βενιζέλος υπήρξε ονειροπόλος, αλλά και ρεαλιστής. Υπάρχουν όμως, γράφετε, και άγνωστες πτυχές. Άφθονα ερωτηματικά. Μπορείτε να αιτιολογήσετε τη γνώμη σας;
Π. Τζερμιάς: Όποιος διαβάσει προσεκτικά το βιβλίο μου, θα δει πως πραγματικά τα θαυμαστικά είναι πολύ λιγότερα από τα ερωτηματικά. Τα θαυμαστικά τέρπουν. Τα ερωτηματικά βασανίζουν. Δεν είναι τυχαίο πως το βιβλίο έχει μότο τη θουκυδίδεια ρήση για το ατερπές, αλλά ωφέλιμο μη μυθώδες.
Η ερώτηση του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη και η ανταπάντηση του αείμνηστου Π. Τζερμιά αφορούν μια συνέντευξη του πρώτου με την ευκαιρία της έκδοσης του «εξαντλημένου» (γράφε: εξαφανισμένου διότι όποιος το ανακαλύψει σε βιβλιοθήκη πανεπιστημιακή ή άλλη ή καταχωνιασμένο σε ερμάρια των καθηγητών των ιστορικών τμημάτων οφείλει να μας το πει να γιορτάσουμε) βιβλίου του δευτέρου Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η πολυτάραχη εποχή του- Διαλογισμοί με πυξίδα την νηφαλιότητα (Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, Αθήνα 2014)
Επειδή υπήρξα αυτήκοος και αυτόπτης μάρτυς του περιστατικού, σε κάποια εκδήλωση της Έκθεσης βιβλίου πριν μερικά χρόνια, όπου δυο καθηγητές του ελληνικού Πανεπιστημίου υπερθεμάτιζαν για το ποιος θα φανεί …βασιλικότερος: «Εγώ είμαι βενιζελικός!» ο ένας. «Κι εγώ το ίδιο!» ο άλλος (Σημειώνω πως, με τη φτωχή μου πείρα και το ̶ όποιο ̶ αισθητήριο διαθέτω, έχω πια καταλήξει ότι και οι δυο τους, όλως τυχαίως μάλλον, διακατέχονται και από ισόβια απέχθεια προς τον Ίωνα Δραγούμη ανάλογη του θαυμασμού τους προς τον «χαρισματικό»- «Εθνάρχη»),
Επειδή η μαύρη επέτειος της Καταστροφής του ’22, ακολουθώντας το δόγμα του εξιλασμού που σφράγισε η εκτέλεση των έξη (αυτός ο «ενδικοφανής φόνος» κατά τον Θ. Σ. Διαμαντόπουλο), τείνει να παγιωθεί ως έτος ενδημικής επιφυλλιδικής υμνογραφίας και αγιογραφικών προσεγγίσεων της μορφής του Ελευθερίου Βενιζέλου,
Επειδή σχεδόν όλα τα κόμματα του «Δημοκρατικού τόξου» διαφημίζουν ακόμα και σήμερα την ...Βενιζελογενή τους προέλευση,
Επειδή πολλοί επιμένουν να αγνοούν ότι «η Ελλάδα των δυο Ηπείρων και των πέντε θαλασσών» αποτελούσε το εθνικιστικό όραμα (ναι, τη «Μεγάλη Ιδέα») του Βενιζέλου το οποίο κατέκαψε η φωτιά της Σμύρνης,
χρήσιμο θα ήταν να δοθούν προς προβληματισμό δυο-τρία σύντομα αποσπάσματα από τη νηφάλια συνέντευξη του Βρετανού ιστορικού και διπλωμάτη Μάικλ Λιούελιν Σμιθ στην Λαμπρινή Κουζέλη (Βήμα της Κυριακής, 11/9/2022) με τη ευκαιρία της έκδοσης του πρώτου τόμου της βιογραφίας του Ελευθερίου Βενιζέλου στα αγγλικά The Making of a Greek Statesman 1864-1914. (Ο επόμενος τόμος θα εκτείνεται υποθέτω χρονικά μέχρι το 1936):
ΕΡ. Ευεργέτης της Ελλάδας «των δυο ηπείρων και των πέντε θαλασσών», μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, ή «ταπεινός αριβιστής» «χάρμα των διπλωματών της Δύσης» κατά τον Σικελιανό και άλλους; Τι ήταν τελικά ο Βενιζέλος, σωτήρας ή ολετήρας;
ΑΠ. Επιτρέψτε μου να σας απαντήσω με τρόπο που ίσως φανεί ανορθόδοξος: ήταν σωτήρας της Ελλάδας για κάποια περίοδο μέχρι τους Βαλκανικούς πολέμους, και θα εξακολουθούσε να είναι σωτήρας της χώρας αν η Ελλάδα είχε ένα διαφορετικό βασιλιά—δεν είχε όμως.
[Απορία εύλογη: Επομένως, ως «σωτήρας» λειτούργησε από το φθινόπωρο του 1910 μέχρι το καλοκαίρι του 1913 που τερματίστηκαν και οι Βαλκανικοί πόλεμοι. Και, άρα «Μετά» ως τι;]
ΕΡ. Σας αποκαλύφθηκε στη διάρκεια της έρευνας και της συγγραφής της βιογραφίας ο μύχιος Βενιζέλος ή παραμένει κρυφός ο τρόπος σκέψης του;
Ισχύει αυτό από μια άποψη. Παρότι εύκολα καταλήγει κάποιος ότι ο Βενιζέλος ήταν άνθρωπος ευφυής, ικανός, γοητευτικός, δραστήριος, με καλές πολιτικές ιδέες, δύσκολα μπορεί να πει ότι γνωρίζει πως σκεφτόταν. Στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του δεν κρατούσε ημερολόγιο, με μια δυο εξαιρέσεις, όταν σημειώνει κάποια εξαιρετικά γεγονότα που του συνέβησαν [...]
ΕΡ. Ενδιαφέρει ο Βενιζέλος τους Ευρωπαίους σήμερα;
Στην Ευρώπη είναι, νομίζω, εν πολλοίς ξεχασμένος. Ιστορικοί και ειδικοί συνεχίζουμε να ερευνούμε και να προσφέρουμε στη γνώση για το Βενιζέλο, αλλά έχει περάσει πολύς καιρός από την εποχή του και η διεθνής πολιτική έχει αλλάξει πολύ, αφήνοντάς τον πίσω […]
