Μιά φορά κι ἕναν καιρό ἕνας... "πρωτο-φασίστας"

2020 || ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΙΩΝΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗ

1919. Αιάκιον Κορσικής. Στην εξορία των Γάλλων και του Βενιζέλου, του καθ' έξιν κινηματία και πατερούλη του κοσμοπολίτικου πολιτικαντισμού  στην Ελλάδα (περί του αντιθέτου γνώμαι δεκταί "δημοκρατίαν έχομεν"-ΤΟΤΕ όμως δεν είχαμε κύριοι...). 

Ο Ίων... Υπόδημα ελαφρύ, λευκό-"αθλητικού τύπου". Κομψότατος. Με γραβάτα! άνετο παντελόνι. Στο αριστερό χέρι ρακέτα του τένις σε υποστολή-παρά πόδας... Σημερινός θαρρείς. Φωτογραφήθηκε με άλλους (η φωτογραφία από το αρχείο του στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη-ΑΣΚΣΑ). Τον ξεχώρισα και τον ξεμονάχιασα προκειμένου να μας εκφράσει μερικές από τις «αντιδημοκρατικές» και —βαθύτατα— «φασιστικές απόψεις» του… 

Καλή χώνεψη αξιότιμοι κ.κ. ιστορικοί, ιστοριοδίφαι, ποιητάδες, εμβριθείς αναλυτές,  φανατικοί, ευθυτενείς και αλύγιστοι,  με σοβαρές δυσκολίες όρασης και μονόχνωτοι του κάθε άκρου μηρυκάζοντες τα στερεότυπά σας…

 ___________________________________________________________

“Αν τώρα ζούσε ο Δραγούμης και βρισκότανε στο λιμανάκι του Άη Στράτη την ώρα που μας ξεφορτώσανε ελεεινούς και βασανισμένους σαν αρνιά και μας έβλεπε εμάς τους παλιούς του φίλους και συναγωνιστές στον γλωσσικό αγώνα, τι στάση θα τηρούσε; Πώς θα μας έβλεπε και τι θα έλεγε; Θα μας αναγνώριζε άραγες το δικαίωμα να πολεμάμε για την λευτεριά του λαού;

    Όχι. Ο Δραγούμης θα είχε γίνει φασίστας”.

Κώστας Βάρναλης

[συνέντευξη στο Ριζοσπάστη]

_____________________________________________________________

Μαρτίου 18 [1919]

       [...] Ἀγαπῶ πάρα πολύ τόν ἄνθρωπο γιά νά γίνω στενός σοσιαλιστής. Ὅλες οἱ τάξες τῆς κοινωνίας πρέπει νά ζήσουν, ὅλες εἶναι καταναλώτριες, ὄχι μόνον οἱ ἐργάτες τῆς πολιτείας ἤ τῆς ἐξοχῆς. Αὐτοί εἶναι οἱ περισσότεροι μά γιατί νὰ μὴ ζήσουν καί οἱ λιγότεροι;

      Ἀλλά εἶμαι σοσιαλιστής κατά τοῦτο, ὅτι γυρεύω καί γώ μιά καινούρια τάξη πραγμάτων, μιά καινούρια οἰκονομία κοινοτική ποὺ νά βοηθεῖ ὅλους, τούς λιγότερους καί τούς περισσότερους νά ζοῦν καλά καί νά ὑψόνονται ὅσο μποροῦν ἠθικά. Δέν εἶμαι σοσιαλιστής ὅσο ὁ σοσιαλισμός ἐνεργεῖ γιά τό ἰσοπέδωμα τῶν ἀνθρώπων πρός τά κάτω. Εἶμαι σοσιαλιστής ὅσο ἐνεργεῖ ὁ σοσιαλισμός γιὰ τό λυτρωμό τῶν ἀνθρώπων ἀπό τωρινά κράτη, τούς κεφαλαιοκράτες καί τούς λοιπούς κυρίους του ἀπό τούς δεσπότες καί τούς τυράννους, ὄσο ενεργεί γιά τήν ἐλευθερία τοῦ κάθε ἀτόμου νά μπορεῖ ν' ἀνεβεῖ ὄχι κοινωνικά μὰ ἠθικά.

 ___________________________________________________________

“Σχεδόν ξεχασμένος μεταπολεμικά, καθώς αφενός οι ιδέες του –ένα ιδιότυπο αμάλγαμα εθνικισμού, φιλελευθερισμού, σοσιαλισμού και κυρίως του λεγόμενου πρωτοφασισμού– παρέμεναν δυσνόητες στους πολλούς και αφετέρου δεν συνέστησε ποτέ κάποιο μαζικό κίνημα ή κόμμα όπως ο μεγάλος πολιτικός του αντίπαλος, ο Βενιζέλος […]” 

Θοδωρής Αντωνόπουλος

[ LIFO]

____________________________________________________________

 

        Δέ θέλω ὁ εργάτης νὰ γίνει ἐργοδότης, ἤ κεφαλαιοῦχος ἤ ἐπιχειρηματίας. Θέλω νά ἔχει ὅμως ὑποφερτή ζωή καί νά γίνει καλήτερος ἄνθρωπος, ὅσο μπορεῖ νά ἀνεβεῖ σέ ψηλότερο ἠθικό ἐπίπεδο, νά νοιώθει τήν καταγωγή του τήν ἐθνική, τὸ ἔθνος του τόν ἑαυτό του καί τά ἄλλα ἔθνη καί τούς ἄλλους ἀνθρώπους καί νά νοιώθει τήν ἀλληλεγγύη πού τόν συνδέει μέ τούς ἀνθρώπους τῆς δικῆς του κοινωνίας, μέ τίς ἄλλες κοινωνίες τῶν ἀνθρώπων· καὶ μὲ τά ἄλλα ἄτομα κάθε κοινωνίας ἀνθρώπων. Ὁ ἄνθρωπος ὅπως καὶ τά ἄλλα ζῶα εἶναι «ζῶο κοινωνικό» καί δὲν εἶναι ἄτομο. Ὅσο λαβαίνει βαθύτερη συνείδηση τοῦ ἑαυτοῦ του ὁ ἄνθρωπος, τόσο νοιώθει πώς δέν εἶναι ἄτομο, καί ὑψόνεται σέ μιά συνείδηση τῆς ἀνθρωπότητας, καταλαβαίνει τήν ἀλληλεγγύη, καί ἐνεργεῖ σύμφωνά της […] 

Μάρτη 19 [1919]

[...] Μέ τόν κοινωνισμό πού ἐγκαταστάθηκε στή Ρωσία καταστρέφεται βέβαια ἕνας πολιτισμός, μά ἴσως γεννηθεῖ ἄλλος. Ἄν ὁ κοινωνισμός καταστρέψει κάθε πολιτισμό, δέ μ’ἀρέσει, ὅσο καί νά εἶναι δίκαιος. Καί ὁ χριστιανισμός κατάστρεψε ἕναν πολιτισμό, τόν ἀρχαῖο ἑλληνικό, ἀλλά δέν ἐμπόδισε ἄλλον πολιτισμό νά γεννηθεῖ ἀργότερα. Οὔτε καί ὁ κοινωνισμός θά ἐμποδίσει. Κάθε πολιτισμός μέ τόν καιρό σαπίζει καί καταστρέφεται, πρῶτα αὐτοκαταστρέφεται, καί ἔπειτα τοῦ καταφέρνει κατακεφαλιές κανένα νέο, ἀνθρωπιστικό ἰδανικό, ὅπως ὁ χριστιανισμός καί ὁ κοινωνισμός. Ἐλπίζω ὁ κοινωνισμός τοὐλάχιστον νά μή φτάσει στό δογματισμό τοῦ χριστιανισμοῦ, στό  obscurantismus, στό σκότωμα τῆς ἔρευνας, τῆς ἐπιστημονικῆς καί τῆς ἐλευθερίας τῆς συνείδησης. Ἐλπίζω νά μήν καταντήσει στό «Πίστευε καί μή ἐρεύνα» καί νά μήν περιορίσει τούς ἀνθρώπους «νά ἐρευνοῦν τάς γραφάς τοῦ Καρόλου Μάρξ». 

 __________________________________________________________

“Κανείς δεν μπορεί να προδικάσει εάν θα άλλαζε τις απόψεις του ή εάν θα συνέχιζε να πιστεύει ότι η νέα συμφορά για το «λαό», όπως τον εννοούσε στα κείμενά του το Φεβρουάριο του ΄19, παρέμεναν οι Μικρασιάτες, οι νησιώτες και οι Κρητικοί. Μόνο που τώρα οι Μικρασιάτες θα είχαν μετατραπεί σε ενοχλητικούς «τουρκόσπορους» πρόσφυγες, για τους οποίους οι παλιοί του φίλοι θα ζητούσαν να φορέσουν υποχρεωτικά κίτρινο περιβραχιόνιο για να τους ξεχωρίζουν από τον «λαό»”

Βλάσης Αγτζίδης

[σε… τιμητικό αφιέρωμα της εφημ. «Μακεδονία»

για τα 90 χρόνια από τη δολοφονία του Ι. Δραγούμη]

_____________________________________________________________

 

Δέ μοῦ φτάνει μόνο ἡ ὕψωση τῶν ἄνθρωπων σέ ἠθικό ἐπίπεδο ἀνώτερο, μοῦ χρειάζεται καί πολιτισμός καί εἶναι ζήτημα ἄν αὐτός δέν ἔχει ἀνάγκη καί κάποια διαφθορά γιά νά ἀνθίσει ὁλόκληρος. Μά ὁ κάθε πολιτισμός ἔχει στάδια καί τό πρῶτο στάδιο πρέπει νά ἀρχίσει ἀπό τήν ὕψωση τῶν πολλῶν σέ ἠθικό ἐπίπεδο ἀνώτερο. Γι’ αὐτό εἶναι ἀπαραίτητη σήμερα ἡ συνείδηση, τό νοιώσιμο, τό βαθύ τό φωτεινό, τῆς ἀλληλεγγύης. Ἔπειτα  μόνη της θά ἔλθει το ἀνέβασμα πρός τήν κορυφή ἡ ἀκμή, καί σιγά σιγά ἡ φθορά, ἡ διαφθορά καί ἡ παρακμή. Γήινα καί ἀνθρώπινα κατασκευάσματα εἶνε καί οἱ πολιτισμοί, γήινα σάν τά φυτά καί τά ἄνθη, ἀνθρώπινα σάν τά κράτη, τίς θρησκείες, μέ τίς φιλοσοφίες, τά ἰδανικά [...].

__________________________________________________________

 

“Λίγο μετά το θάνατο του Δραγούμη, με παρόμοιες ιδέες και ιδεοληψίες ανήλθε στην εξουσία ο ναζισμός, επικράτησαν τα ιδανικά των φιλοπόλεμων, οι δυνατοί πήραν κεφάλι κι ισοπέδωσαν τους αδύναμους, η ισότητα και η δικαιοσύνη έγιναν κομμάτια μαζί με εκατομμύρια αθώων ανθρώπων, κι ανάμεσα τους έξι εκατομμύρια Εβραίων… Προηγουμένως όμως οι Έλληνες Εβραίοι, που τόσο επηρέασαν τον Δραγούμη, θα έχουν αποδείξει με τον ηρωισμό τους στη μάχη και τους κορυφαίους ήρωες που ανέδειξαν, ότι εν τέλει οι θεωρίες του Δραγούμη για τον δήθεν αντιστρατιωτισμό τους, ήταν ανυπόστατες και σαχλές.”

Θρασύβουλος Ορ. Παπαστρατής

[XΡONIΚA] 

_____________________________________________________________

Ἀπρίλη 6 [1919] 

Μιά περίοδο τῆς ζωῆς μου ἐθνικιστική, (ἀπό τά 1902 ὡς τά 1914 πάνω κάτω). Ἕπειτα ἔβαλα μιά  petition de principe  στό νασιοναλισμό μολονότι ἐνεργοῦσα σύμφωνά του. Τώρα μπαίνω σέ μιά σοσιαλιστική καί ἀνθρωπιστική περίοδο. Ἀρχίζω νά λαβαίνω συνείδηση τοῦ ἀναρχισμοῦ μου (1917-1919) καί προχωρῶ. Δόξα στήν ἐξορία μου καί στήν καταναγκαστική ἀδράνεια. Καί σ’ αὐτό πρέπει νά βάλω  une petition de principe.

      Στήν πρώτη περίοδο ἐπίδραση τοῦ Nietsche καί Barrès. Στή δεύτερη Τολστόϊ Rousseau, Κροπότκιν, Gide.

          Στήν πρώτη περίοδο  Μακεδονική ἐνέργεια. Στή δεύτερη Ρωσική ἐπανάσταση καί κοινωνική ἐπανάσταση παντοῦ. Στή Μακεδονική ἐνέργεια ἔλαβα μέρος, στήν κοινωνική ἐπανάσταση ὄχι ακόμα.

Επιστολικό δελτάριο προς τον Ι.Δ. /Ἄιακιον Κορσικής [Αρχείο Ιωνος Δραγουμη Γεννάδειος-ΑΣΚΣΑ]

* ΠΗΓΗ: 

Αρχείο Ίωνα Δραγούμη/"Φύλλα Ημερολογίου", Τόμος ΣΤ(1918-1920),

Επιμέλεια: Θ.Ν. Σωτηρόπουλος - Εκδόσεις Ερμής, Αθήνα 1987.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

Σπύρος Κουτρούλης. Είναι ο Ίωνας Δραγούμης πρωτοφασίστας και τρομοκράτης; Οι αστοχίες του βιβλίου του Γ.Μάζη.[ΚΛΙΚ ΕΔΩ]

Βλάσης Αγτζίδης. Ίων Δραγούμης: Αντινομίες και ανορθολογισμοί στο βωμό της «Μικράς πλην εντίμου Ελλάδος» ["ΚΛΙΚ" ΕΔΩ]
 
Θοδωρής Αντωνόπουλος. Γιατί ο Ίων Δραγούμης έγινε το «ίνδαλμα» της Ελληνικής ακροδεξιάς; ["ΚΛΙΚ" ΕΔΩ]

Θρασύβουλος Ορ. Παπαστρατής || "ΧΡΟΝΙΚΑ Ὄργανο του Κ.Ι.Σ.  . Ιστορία των Εβραίων της Αλεξανδρούπολης(Γ΄ ΜΕΡΟΣ) ["ΚΛΙΚ" ΕΔΩ]

Νώντας Τσίγκας. Ίων Δραγούμης - Rejected/ Ενενήντα χρόνια… «αντινομιών και ανορθολογισμών» ["ΚΛΙΚ"ΕΔΩ]