«Finis…»

 

 Χρήστος Γιανναράς (1935-2024)

 

 

  

                                                  Εκκλησάκι κάπου στα Κύθηρα (φτ. ΝΤ. Ιούλιος, 2006)

 

          Ὅ,τι καί νά εἶμαι, δυνατός ἤ ἀδύνατος, θά ἔχω πάντα στό νοῦ μου, θά ταράζομαι πάντα ἀπό τή ζωή τοῦ ἑλληνισμοῦ ὅλην. Δέ θά χωθῶ στήν ἐσωτερική πολιτική τῆς Ἑλλάδος οὔτε θά ξεχάσω ἐκεῖ πώς εἶναι ζωντανοί Ἔλληνες, ἑλληνική ζωή στά Βαλκάνια καί στήν Ἀσία καί στήν Ἀφρική, καί πώς πρέπει νά δώσουμε μιά γενική πειθαρχία στούς Ἕλληνες, νά τούς δέσουμε τόν ἕνα μέ τόν ἄλλο, νά τούς συνδέσουμε.─ Ἄν εἶχα χρήματα  θά γύριζα σ’ ὅλα τά  μέρη τοῦ ἑλληνισμοῦ καί θά εὕρισκα ἀνθρώπους. Καί ὕστερα θά ἔδενα τούς ἀνθρώπους μεταξύ τους καί μέ μένα.─

     Στά τούρκικα ἑλληνικά μέρη εἶναι μεγαλύτερη ἐλευθερία γιά τούς ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν φωτιά καί ὄχι ἄχυρα μέσα τους. — Βρίσκονται ἀκόμη οἱ ἄνθρωποι σ’ ἄλλους καιρούς, σέ καιρούς πού ὁ εὐρωπαϊκός πολιτισμός δέν εἶχε ἰσοπεδώσει ἀκόμη τούς ἀνθρώπους, πού δέν ἔπλεαν ἀκόμη οἱ ἄνθρωποι μέσα σέ μιά γυαλιστερή μετριότητα, πού δέν ἔλειπαν τά κόκκαλα ἀπό τούς ἀνθρώπους, καί οἱ γωνίες, καί τά ἀκρωτήρια, καί ή φωτιά.

 

Είχα στείλει στον Χρήστο Γιανναρά, για λόγους ευνόητους, τον Σεπτέμβριο του 2021, το παραπάνω απόσπασμα από τα «Αδημοσίευτα Τετράδια 1902-1904»,   του  εικοσιπεντάχρονου Ι. Δραγούμη,  με ημερομηνία  9 Ιουλίου 1904, που τότε ολοκλήρωνα, και τώρα/επί τέλους, τέσσερα χρόνια αργότερα, έχουν μπει στην τελική ευθεία για την έκδοσή τους. Κι αυτό, επειδή θεωρούσα πως τέτοιες ιδέες του Ίωνος οδήγησαν τον ίδιο  (στο Αλφαβητάρι του Νεοέλληνα)  ̶ όσο και τον φίλο του Ζήσιμο Λορεντζάτο (στην Ελληνική Κριτική σκέψη  ̶  να ανθολογήσουν αποσπάσματα κείμενων  του. Μόλις λίγο καιρό πιο πριν είχε καλωσορίσει στην Καθημερινή τα «Κρυμμένα» ΕΔΩ...

Άλλοι θα μιλήσουν, ελπίζω, ουσιαστικότερα και διεξοδικά, αυτές τις μέρες για κείνον, αποτιμώντας τη συμβολή του στο νεοελληνικό γίγνεσθαι αλλά  και τη ίδια του τη ζωή, που ήταν συνυφασμένη  με το έργο του και τον αγώνα του. Εγώ, θα σταθώ μονάχα στη πληροφορία  που χτες το βράδυ μου κοινοποιήθηκε μετά τη θλιβερή είδηση. Ο Χρήστος Γιανναράς πέθανε, έλεγε η πληροφορία, στα αγαπημένα του Κύθηρα, βράδυ, μιλώντας με φίλους, έχοντας από ώρα στρέψει τη συζήτηση στον Δ. Κουτρουμπή (το Καταφύγιο Ιδεών που διάβασα το 1987 γεμάτο ένταση και συγκίνηση για τον «ερημίτη της Βουλιαγμένης») που σφράγισε ανεξίτηλα και τη δική του πνευματική διαδρομή. Μιλούσε λοιπόν γι' αυτόν όταν ξαφνικά σιώπησε, σήκωσε το χέρι του, έκανε το σταυρό του και έσβησε ανάμεσα στους φίλους.

Δεν μπορώ να σκεφτώ πως θα μπορούσε να υπάρχει ευτυχέστερος και συνεπέστερος με το βηματισμό στη ζωή του θάνατος, για τον   «φρουρό της ελληνικής κοινωνίας» (κατά τον Κωστή Παπαγιώργη), τον Χρήστο Γιανναρά!