Μαύρο μαργαριτάρι της Παλμύρας

ΣΥΡΙΑ (Ι)                                  

 

                                          “Η αλυσοδεμένη  βασίλισσα Ζηνοβία αντικρίζει για τελευταία φορά την Παλμύρα” 

                                                                        'Εργο του Ηerbert Gustave Schmalz (1856-1935).

Η  Ζηνοβία

Τώρα που έγινε η Ζηνοβία βασίλισσα πολλών χωρών

                                                                      μεγάλων,

τώρα που την θαυμάζει όλη η Ανατολή,

και την φοβούνται κ’ οι Ρωμαίοι ακόμη,

γιατί το μεγαλείο της να μην είναι πλήρες;

Γιατί να λογαριάζεται ως μια Aσιανή γυναίκα;

Την γενεαλογία της ευθύς να κάμουν.

Ιδού ολοφάνερα κατάγεται απ’ τους Λαγίδας.

                          Ιδού ολοφάνερα από την Μακεδονία [++].         

                    Κ.Π. Καβάφης, «Τα Ατελή» ποιήματα (1930)  

Αυτά ο Καβάφης... Κι η Μαριάννα Κορομηλά ακόμα καλύτερα. Στο σύντομο επικό και γοητευτικό της διήγημα "Στον αστερισμό του Καρκίνου" γράφει:     
 
Mόνον ένα νόμισμα σώθηκε. Φθαρμένο κι αυτό. Σε μια προθήκη του πρώτο ορόφου του Αρχαιολογικού Μουσείου της Δαμασκού. 

      Μόνο σε ένα νόμισμα διατηρήθηκε η όψη της. Και πώς να μαντέψεις πίσω από το τζάμι τη μορφή της, πώς να διαγνώσεις την καλλονή της; Πώς να ψηλαφήσεις τα δυναμικά χαρακτηριστικά της ισχυρής προσωπικότητας αυτής της θεληματικής γυναίκας; Tης υπέρμετρα φιλόδοξης, της αποφασισμένης για όλα της ηγεμονικής […].

                         Νόμισμα με την -μοναδική- απεικόνιση της Ζηνοβίας. Εθν. Αρχαιολογικό Μουσείο της Δαμασκού-Συρία.

Ούτε και κανείς άλλος την έχει αντικρίσει. Ζωγράφοι, σχεδόν δυο χιλιάδες χρόνια το κατόπι, προσπάθησαν να ζωντανέψουν την ωραία της μορφή, έμπνευση παίρνοντας από τους μύθους που συνόδεψαν τη φήμη της ώς τις μέρες μας, από το δράμα της, από την δυστυχία που έφερε η φιλόδοξη ύβρις της στον κόσμο. Την ποίησή της όμως, την αγωνία της, το άγριο πουλί της σκέψης της, την περηφάνια της, την ελευθεριότητά της, αυτά μάλλον δεν τ' ακούμπησε κανείς. Από αυτά κανείς δεν πιάστηκε. Μ' αυτά κανείς δεν καταπιάστηκε! Κοντά σ’ αυτά θα ξεχώριζε ίσως καθαρότερα και τη μορφή της…

Όμως εγώ θαρρώ πως την είδα!

 Έξη χρόνια πίσω πηγαίνοντας, προτού ακόμα αρχίσει το μακέλεμα στα μέρη της μυθικής βασίλισσας , της -αυτοανακηρυγμένης- Αυγούστας του Βασιλείου της Ερήμου που έλεγχε αποκλειστικά το διάβα των καραβανιών του Λεβάντε προς  την Ασία, κρατώντας για σκήπτρο μοναδικό της εξουσίας της, το χρυσό αντικλείδι του δρόμου του μεταξιού... Την Όαση της Παλμύρας!

Η Παλμύρα! [φωτ.Ν.Τ.]

Θυμάμαι που ξύπνησα νωρίς τα χαράματα μέσα σ' αυτήν την όαση . Νύχτα είχαμε καταφθάσει στο ξενοδοχείο διαβαίνοντας την έρημο κι ούτε που πήραμε είδηση που ακριβώς μας είχε ξεφορτωθέι από πάνω του το λεωφορείο. Πηγαίναμε για ώρες μέσα στο σκοτάδι σ’ ένα δρόμο που πιό συχνά μας έδειχνε την απόσταση από τη Βαγδάτη [της ...Μεσοποταμίας] παρά από τον προορισμό μας. Ζωηρά και θρασύτατα κοκόρια με ξεσήκωσαν από τον ύπνο  και βρέθηκα ξάφνου σαν να είχα ξυπνήσει μέσα σε σ’ ένα ποίημα του Καβάφη. Οι φοινικιές -που σ’ αυτές οφείλει τ’ όνομά της η Παλμύρα- ένα δάσος πολύχρωμο σε μια αινιγματική σιωπή μέσα. Το πρωινό φως κοκκίνιζε πέρα τις κιονοστοιχίες των ανακτόρων της αρχαίας πόλης, γλείφοντας με χάρη κι αφήνοντας μέσα σε αχλύ ακουαρέλας τα επιβλητικά ιερά του Μπέλ και την αγορά με τις επιβλητικές αψίδες και τα κορινθιακά κιονόκρανα, όπως  και τους πυργόσχημους τάφους στους λόφους ένα γύρω. 

Παλμύρα, ελληνική επιγραφή: "ΠΡΟΣΤΑΓΜΑΤΙΒΟΥΛΗΣΚΑΙΔΗΜΟY..." [φωτ.Ν.Τ.]

           

Κι εκεί λίγο αργότερα, όταν ένας ήλιος υψώθηκε φειδωλός στο φώς του πίσω από ένα πέπλο από σύννεφα,  μέσα στην ξεπεσμένη και γεμάτη φτώχεια αγορά με τους χουρμάδες, τα παραγεμισμένα με φυστίκια σιροπιαστά, τα χάλκινα, τα λογής κεντίδια και υφαντά, τα χοντροκομένα ξυλόγλυπτα, τα φυλαχτά και τα πρακτικά γιατροσόφια των  νομάδων της ερήμου, ανάμεσα σε νηφάλιες καμήλες που ξεκουράζονταν άπραγες και την παροιμιώδη αργή κίνηση του ανατολίτικου παζαριού ...την είδα!

 Αντίγραφο βέβαια κακέκτυπο, μιας γυναίκας της Παλμύρας της ελληνιστικής περιόδου, από γύψο «να και η Ζηνοβία!» μου είπαν, δείχνοντάς την με μια πρόστυχη χαρά. Κοντά σε μια διαφήμιση της Coca-Cola ένα βαμμένο με κακόγουστο, παράταιρο και εξαμβλωματικό τρόπο εκμαγείο. Πιο άσχημο πράγμα δεν γινόταν εκείνη την ώρα να αντικρίσω. 
Αλλά δεν μου πήρε πολύ να καταλάβω:

Η Μπατ Ζαμπάι, που έμελλε να την πουν Ζηνοβία (ή και "Ζίνα" οι σύγχρονοι Σύροι -αν πάρω για παράδειγμα τον ξεναγό μας- που τούτη την ώρα συνεχίζουν ν' αλληλοσκοτώνονται) βασίλισσα της Παλμύρας, σύζυγος του βασιλιά Οδαίναθου και μητέρα του διαδόχου του Ουάμπ' Αλλάτ [ ή Βααλθάβαν ή Αθηνόδωρου ], που κι οι δυό τους πέθαναν από το χέρι της πανέμορφης γυναίκας ώστε να κυβερνήσει αυτή για τα  πέντε επόμενα χρόνια το βασίλειο, αυτή λοιπόν είτε πέθανε σφαγμένη ακολουθώντας την τύχη του λαού της στον φρικτό εξανδραποδισμό που εξαπέλυσε μέσα στην όαση ο θυμωμένος Αυρηλιανός, είτε στάλθηκε μέσα σε κάρο φυλαγμένη σαν ζώο για το θριάμβο των λεγεώνων στη Ρώμη, είτε σύρθηκε αλυσοδεμένη σαν σκυλί πίσω από το άρμα του χρυσοποίκιλτου Αυτοκράτορα, είτε κρατήθηκε σαν σκλάβα και ερωτικό αντικείμενο εκείνου, είτε δωρήθηκε σαν παλλακίδα  σε κάποιον ευνοούμενό του Συγκλητικό, είτε τέλειωσε τη ζωή της στην Παλμύρα καταπίνοντας  φαρμάκι από μια κρυφή κόχη του δακτυλιδιού της, είτε πάλι ξεκουμπώνοντας μια κρύπτη στη λαβή του χρυσού καθρέφτη της σε μια έπαυλη στο Τίβολι της Αιώνιας Πόλης κάνοντας το ίδιο, είτε -κατά την πιό ποιητική και καλοδεχούμενη εκδοχή- αφού διέφυγε αθέατη κι αθόρυβη, μέσα στην απέραντη  νύχτα της έρημου, άφησε να την καταπιεί το σκοτάδι, σαν να μην υπήρξε ποτέ, αφού όλα -κι οι άνθρωποι και τα έργα τους- γίνονται μονάχα άμμος παραδομένα στην αμείλικτη  δικαιοσύνη της έρημος, έφερε μόνη κληρονομιά στις επόμενες γενεές του λαού της ένα ...φαρμακερό μίσος!

Μίσος, για τον Πολιτισμό που εκείνη αγάπησε, για την φιλοσοφία, την ποίηση και τις τέχνες που εκείνη άφησε ν' ανθίσουν με τις χορηγίες της, μίσος για το έξαλλο φτερούγισμά της, για την αλλόκοτη ελπίδα που έφερνε στον κόσμο της ερήμου...

Παλμύρα [ φωτ. Ν.Τ. ]

Λένε (ναι ,το είδα να γράφεται για κείνην σε επίσημο φυλλάδιο του Αρχαιολογικου Μουσείου της Δαμασκού) πως πεθαίνοντας αυτοβούλως στην Παλμύρα με δηλητήριο που κατάπιε, φώναξε προτού ξεψυχήσει:  

«Ουαί στο έθνος που τρώει από αυτό που δεν φύτεψε και φορά ότι δεν έφτιαξε».

Αυτά από  το στόμα μιας βασίλισσας του Λεβάντε, μιας γυναίκας στο σταυροδρόμι του διαμετακομιστικού εμπορίου που σώρευσε σοφία, εμπειρίες και γνώση πολύ πριν εγκαινιαστεί η περίφημη χιλιετηρίδα των Ανακαλύψεων του Νέου Κόσμου και της Αποικιοκρατίας των Δυτικών…

"Ο λαός της" λοιπόν (στέκει ίσως όμως καλύτερα να λέμε "οι σύγχρονοι άνθρωποι που κατοικούν την Ταντμόρ" που θα πει στα Αραμαϊκά Παλμύρα) μην μπορώντας να ανεχτούν -και ιδίως από γυναίκα!!!- μια τέτοια αφόρητη ανεξαρτησία, την αντάμειψαν καταλλήλως τιμωρώντας την μ' εκείνο το φρικτό από κάθε άποψη άγαλμα.  Που περισσότερο μοιάζει με καθημερινή διαπόμπευση παρά σαν ανάγκη μνημοσύνης.

Σαν ολομόναχος στον κόσμο το αντίκριζα έκπληκτος και αμήχανος, μέσα σε μια αγορά όπου απουσίαζαν με τρόπο εκκωφαντικό οι ντόπιες γυναίκες.
Στην αγαπημένη Παλμύρα της ερωτικής Ζηνοβίας, στην έρημο της Συρίας, κάπου εκεί στο τέλος του 2009 φωτογραφίζοντας είχα αναρωτηθεί...

Πού χάθηκε λοιπόν τόση ομορφιά;

 

                                               [ φωτ. Ν.Τ. ]

ΕΔΩ , η  κ. Μαριάννα Κορομηλά διαβάζει το διήγημά της που κυκλοφόρησε πρόσφατα με τον τίτλο "Στον αστερισμό του καρκίνου" [ με την ευκαιρία της σπουδαίας φωτογραφικής έκθεσης του Μ.Ι.Ε.Τ. "Ω, φιλτάτη Συρία" που η ίδια επιμελήθηκε και η οποία εγκαινιάστηκε στις 6.2.15 στη Βίλα Καπαντζή στη Θεσσαλονίκη ].

 Palmyra: The short history of Zinovia's Queen Part I 

 Palmyra: The short history of Zinovia's Queen Part II

 Palmyra: The short history of Zinovia's Queen Part III

 

Γυναίκα της Παλμύρας