Σφραγιδελλάς!

 

                                                       PHOTO: Nick Peppas

 

Τέσσερις  φωτογραφίες που πήρα πέρυσι κατά την επίσκεψη μου στην Μανούσειο Βιβλιοθήκη της Σιάτιστας όπου βρήκα πολλά βιβλία του προπάππου. Δυστυχώς οι βιβλιοθηκάριοι εκεί κατέστρεψαν πολλά από τα βιβλία με το να προσθέτουν μοντέρνες σφραγίδες.  Μα καλά, σφραγίδα σε βιβλίο του Θουκυδίδη του 1620; Που ξανακούστηκε τέτοια βεβήλωση;

Καθηγητής Νικόλαος Πέππας

[από ανάρτησή του στο fb]

 

Θαύμαζα παλαιότερα εκείνους τους σκεβρωμένους υπαλλήλους του Δημοσίου που επικύρωναν με ζήλο αξιοπρόσεκτο διάφορα έγγραφα (αιτήσεις, πιστοποιητικά, συμβόλαια κάθε λογής κλπ) όταν σε «γραφεία πρωτοκόλλου» ή στις γραμματείες των κρατικών ιδρυμάτων και υπηρεσιών κολλούσαν (καμμιά φορά σαλιώνοντάς τα κι όλας…)  τα πολύχρωμα χαρτόσημα με τάξη αγαστή πάνω στο προς επικύρωσιν χαρτί και ακολούθως με αρκετό ομολογουμένως θόρυβο έριχναν ριπές από σφραγίδες πάνω σ’ αυτά. Φαίνεται πως αυτό το έκαναν όχι μόνον για το φόβο μήπως τα χρωματιστά χαρτάκια ξαναχρησιμοποιηθούν στο μέλλον μα και γιατί οι ίδιοι, φαντάζομαι, διατηρούσαν μέσα τους  ακλόνητη την πεποίθηση πως προσφέρουν με τον τρόπο αυτόν στα έγγραφα επιπλέον κύρος ενώ εξασφάλιζαν για λογαριασμό τους την μέγιστη ίσως αισθητική απόλαυση ενώ παράλληλα η πράξη τους αυτή συνιστούσε τρόπο απόλυτης τεκμηρίωσης της αναγκαιότητας της υπαλληλικής τους ύπαρξης... Κάποτε ο επί χάρτου «σφραγιδοπόλεμος» συμπληρωνόταν και με κείνες τις «στρόγγυλες» σφραγίδες («με το εθνόσημον») ή τις θηριώδεις «τετράγωνες» (της πρωτοκολλήσεως) πάνω στις οποίες έμπαιναν μάλιστα και σημειώσεις με το χέρι  —πάντοτε εντός πλαισίου!— ή μονογραφές.

Μια πράξη στερεότυπα επαναλαμβανόμενη, σχεδόν τελετουργική και με εντυπωσιακό οπωσδήποτε αποτέλεσμα. Έμοιαζε σαν αυτή η ίδια να είχε την μεγαλύτερη αξία παρά το χαρτί που τις φιλοξενούσε ή  το περιεχόμενό του. Κάποτε σκέφτηκα πως ίσως όλο αυτό  αποτελούσε ένα είδος «ξεπεσμού» (ή κολοβής προσομοιώσεως…)  των αυτοκρατορικών χρυσόβουλων, των οθωμανικών διοικητικών φιρμανίων, των δεσποτικών ποιμαντορικών επιστολών, ή των πατριαρχικών τακριρίων. Αποτελούσε πάντως μια κατάσταση στο ελληνικό δημόσιο που θα τείνει προφανώς να εξαλειφθεί στο μέλλον και η οποία όμως, προς το παρόν τουλάχιστον, διόλου δεν έχει εκλείψει...

Μου έκανε εντύπωση που ο, έλκων την καταγωγή από το Βογατσικό κ. Νικόλος Πέππας (γεν. Αθήνα, 1948), Καθηγητής Μηχανικής στην έδρα «Cockrell Family Distinguished Regents Chair» στα Τμήματα Χημικής Μηχανικής, Βιοϊατρικής Μηχανικής, Παιδιατρικής, Χειρουργικής, Μοριακής Φαρμακευτικής και Ελεγχόμενης Αποδέσμευσης Φαρμάκων και Διευθυντής του Ινστιτούτου Βιοϋλικών, Ελεγχόμενης Αποδέσμευσης Φαρμάκων και Αναγεννητικής Ιατρικής, στο Πανεπιστήμιο στο Ώστιν του Τέξας, ΗΠΑ, ανέβασε τις προάλλες στον «τοίχο» του μεταξύ άλλων και μια φωτογραφία ενός σπάνιου  εκδοτικού τεκμηρίου από τη Βιβλιοθήκη  της Σιάτιστας… Ένα σπάραγμα από το Πρώτο Βιβλίο της Θουκυδίδου Ξυγγραφής…

Ο κ. Πέππας ανήκει στην πρώτη «πενηντάδα» των πλέον «επιδραστικών» παγκοσμίως επιστημόνων. Πρόκειται για μια ακόμα εξαιρετική περίπτωση Έλληνα της διασποράς. Κατάγεται από την ιστορική οικογένεια των Ρουσόπουλων που έχει τις ρίζες της στο Βογατσικό. Σπουδαίοι γόνοι των κλάδων της οικογένειας έχουν διαπρέψει στα γράμματα,  τις τέχνες, τις επιστήμες, την κοινωνική ζωή του τόπου. Ο γενάρχης της Αθανάσιος Ρουσόπουλος (Βογατσικό 1823- Αθήνα 1898)  με σπουδές στη Γερμανία υπήρξε τακτικός καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1868). Υπήρξε από εκείνους που διατύπωσαν αρνητική γνώμη για την αναστήλωση- αποκατάσταση των μνημείων της Ακροπόλεως και δη του Παρθενώνα. Η Βιβλιοθήκη Αθαν. Ρουσόπουλου μετά τον θάνατό του δωρήθηκε στην γενέτειρα του το Βογατσικό.  Πλην όμως η βιβλιοθήκη αυτή διεκδικήθηκε και από την  πόλη της Σιάτιστας. Ύστερα από πολυετή δικαστική διαμάχη, με την τελεσίδικη απόφαση του Εφετείου Θεσσαλονίκη τον Νοέμβριο του 1938, κατέληξε να κατοχυρωθεί σ’ αυτήν.  Έκτοτε τα βιβλία, και άλλα σπάνια τεκμήρια της τυπογραφικής τέχνης, από την βιβλιοθήκη του Ρουσόπουλου φιλοξενούνται στην Μανούσειο Δημοτική βιβλιοθήκη Σιάτιστας. Πρόκειται, στην ουσία του πράγματος κοιτώντας,  περί διακεκριμένης υπεξαιρέσεως 2.852 (!) τόμων που ανήκαν στο Βογατσικό  από την πόλη της Σιάτιστας (η οποία —ειρήσθω εν παρόδω— ουδεμίαν σχέση έχει προς τους «Ρουσοπουλαίους»...).

Με έκπληξη, αλλά και αληθινή αγανάκτηση, λοιπόν, ο εκλεκτός κ. Πέππας φωτογράφησε κατά την επίσκεψή του στη Βιβλιοθήκη της Σιάτιστας το καλοκαίρι του 2019, μερικά από τα σπάνια βιβλία του προπάππου του… Ανάμεσα σ’ αυτά κι ένα σχετικά καλοσυντηρημένο  σπάραγμα της Θουκυδίδου Ξυγγραφής (του 1620!). Πάνω στο χειρόγραφο βλέπουμε φαρδιές πλατιές τρεις σφραγίδες… επικυρώσεως… κατοχύρωσεως... επισημοποιήσεως κατά τα «άρρωστα» ειωθότα του ελληνικού δημοσίου Οι δυο σφραγίδες ανήκουν βεβαίως στην βιβλιοθήκης της  Σιάτιστας, φέρουν δε και αριθμό πρωτοκόλλου! Η άλλη όμως (και μεγαλύτερη) σφραγίδα,  φοβάμαι πως ανήκει στον ...ιδιοκτήτη του σπάνιου τεκμηρίου, τον αείμνηστο Αθανάσιο Ρουσόπουλο!!! Όλοι ανεξαιρέτως τελικά εδώ πέρα  φαίνεται πως συνηθίζουν να σφραγίζουν και να κακοποιούν (ο καθείς με τον τρόπο του…) σπάνια έγγραφα, τεκμήρια κλπ…

Με την ευκαιρία αυτή θα καταθέσω την «ιερόσυλη» κάπως άποψή μου…  Ο Ίων Δραγούμης, τον Μάρτιο του 1915, γράφει  στα Τετράδιά του:

Στο σπίτι του Φερραίου όπου υπάρχουν παλαιά βιβλία, οι γριές γυναίκες μεταχειρίζονται πολύν καιρό φύλλα παλιών  βιβλίων για να τα βάζουν αποκάτω από τίς πήτες πάνω στο ταψί, για να μην καίονται.

Ναι. Μέρος της βιβλιοθήκη του γιατρού Δημητρίου Παν. Φερραίου, γόνου της οικογένειας του Ρήγα [Οικονόμου] του Βελεστινλή, η οποία φιλοξενούνταν στο σπίτι του πατέρα του στο Βογατσικό, μπήκε κάποτε ως ...λαδόχαρτο στις πίτες από κάτω!

Πληροφορίες σαν κι αυτήν, όπως και το γεγονός πως η Εθνική Βιβλιοθήκη είχε περιμαζέψει και διαφυλάξει-αναδείξει-προστατεύσει με  άψογο τρόπο διάφορα σπάνια εκκλησιαστικά χειρόγραφα της Καστοριάς, οδήγησαν τον αείμνηστο φίλο Γ. Γκολομπία   να γράψει  στην Παρέμβαση της Κοζάνης (τχ. 100, Φθινόπωρο 1997) το «πύρινο» άρθρο του  «Οι θερμαντικές (και ποικίλες άλλες) ιδιότητες των χειρογράφων»…

Φοβούμαι λοιπόν, πως αν  (αλίμονο!) τύχαινε  και η Βιβλιοθήκη Ρουσσόπουλου είχε περιέλθει στην «αρμοδιότητα» της κοινότητας Βογατσικού το 1938, δυο θα ήταν τα πιθανά σημεία της φιλοξενίας της που θα καθόριζαν και την τύχη της: (1) Το σχετικώς νεότευκτο (1921) Δημοτικό σχολείο το οποίο κατά  το 1941 φιλοξένησε Γερμανούς  στρατιώτες. Τον χειμώνα 1941-42 κάηκαν δυστυχώς μέχρι και τα πατώματα, αλλά και τα εσωτερικά κουφώματα του σχολείου, για να μη ξεπαγιάσουν οι στρατωνιζόμενοι κατακτητές. Αν η βιβλιοθήκη δεν είχε χρησιμοποιηθεί ως καύσιμη ύλη θα είχε μάλλον γίνει φύλλο φτερό  από επιτήδειους... (2) Το κοινοτικό γραφείο, που κι αυτό είχε καεί ολοσχερώς από τους αντάρτες  λίγο αργότερα οι οποίοι θέλησαν να εξαφανίσουν μητρώα, δημοτολόγια ή τίτλους ιδιοκτησίας… Φαντάζομαι πως δεν θα ήταν σε θέση να ξεχωρίσουν οι εμπρηστές το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να καεί τότε...

Οπότε, καλύτερα «κλεμμένη» και στη Σιάτιστα με τις βέβηλες σφραγίδες, παρά εις το πυρ το εξώτερον και στην εξαφάνιση δια παντός.

«Κοντά στην αναβροχιά …» που λένε…