Ασκήσεις …«απουσίας»

 

 στη μικρή Ειρήνη που γεννήθηκε κάπου τη Μινεσότα

 

Ακούω τη μουσική για πιάνο του Νίκου Σκαλκώτα From Berlin to Athens με την Λορέντα Ράμου στο πιάνο, από τον δίσκο της BIS του 2019.  

Μιλούν όλοι για τη μελαγχολία των γιορτών. Ίσως το νοσταλγικό αίσθημα, η ανάμνηση της παρελθοντικής θαλπωρής μιας γιορτής  ανάμεσα σε ανθρώπους «δικούς» που έχουν πια φύγει, η διάσταση ανάμεσα στο «είναι» και στο «επιθυμητό», στο «παρών» (=είμαι)  και το «επέκεινα» (=λείπω),  να συμβάλλουν…

Ψάχνοντας (λάθος μου μέγα!) να βρω γιατρειά στη δική μου λύπη, ανακάλυψα αυτές τις δυο παράξενες φωτογραφίες μέσα σε ένα «ετοιμόρροπο» κουτί από «κλωστές Πεταλούδα ντεμισέ». Η θεία Λ. τα είχε συμμαζέψει και τακτοποιήσει εκεί μέσα όλα με τρόπο Μεγάλου Αρχειοθέτη. Τις φωτογραφίες μάλλον θα τράβηξε η ίδια με μια πλαστική κόντακ ινσταμάτικ. Δεκαετία του ’90. 

 

(Ι)

Στη μια φωτογραφία το σπίτι τους στη Θεσσαλονίκη στολισμένο για τα Χριστούγεννα. Απλά πράγματα: μερικά ψεύτικα κλαδάκια γκι εδώ κι εκεί, δυο χρυσές καμπανούλες  να κρέμονται στις κουρτίνες, ένα κλαδί από έλατο αγορασμένο από το ανθοπωλείο (κι άλλο ένα σίγουρα στερεωμένο  στην εξώπορτα πάνω από το «μάτι»), ένα «αλεξανδρινό» σε γλάστρα πάνω στο τραπέζι. Οι άνθρωποι του σπιτιού άφαντοι. Οπισθοχώρησαν ίσως κάπου για να δειχτεί ο στολισμός. Στη αριστερή πολυθρόνα συνήθως ο Θείος Θ., με τις βυσσινί πιζάμες, και στη δεξιά ο επισκέπτης-συνομιλητής (δεν την έβγαζες στα βουβά εκεί. Η εγκαρδιότητα και η σοφία του ανδρός σε ανάγκαζε να είσαι παρών και ομιλητικός…). Και στον καναπέ που δεν διακρίνεται η θεία Ε., τελευταίως με τη συσκευή οξυγόνου από κοντά. Κι η θεία Λ. να πηγαινοέρχεται σε ρόλο αρχιτρίκλινου με τα κατασύνεχα τραταρίσματα…

(ΙΙ)

Η άλλη φωτογραφία, από το «θερινό ηλιοστάσιό» τους στο Βογατσικό. Στο πατρικό σπίτι. Άψογη περιποίηση στα ανθισμένα και τα χλωρά του κήπου κι οι πολυθρόνες με το τραπέζι στην αυλή σε τάξη. Όμως πάλι χωρίς ανθρώπους πάνω τους.  Σαν να σκηνοθετούσε την φυγή όλων τους  η θεία μου.

Τώρα που το  καλοσκέφτομαι όμως δεν έχω παρά να παραδεχτώ πως οι φωτογραφίες αποτελούν παρελθόν αφότου έχουν τραβηχτεί. Καμιά στιγμή που έχουμε ζήσει δεν είναι πια παρόν. Κι ο θάνατος είναι κάτι που έρχεται από το μέλλον.  Ότι επισκεφθούμε αναδρομικά είναι παρελθόν και απουσία. (Και η λύπη έρχεται από το μέλλον που γράφει κι ο Ηλίας Παπαμόσχος).   

Ο φωτογράφος ποτέ δεν βάζει, παρά μόνον σαν τυχαίο αντικατοπτρισμό μέσα από τζάμια ή νερά, το πρόσωπό του στις φωτογραφίες. Πάντοτε κοιτάζοντας τον κόσμο από μια χαραμάδα. Σαν από κλειδαρότρυπα. Διαλέγοντας γωνία, κάδρο, φωτισμό, επιβάλλοντας επιλεκτική και ιδιοτελή απαθανάτιση… Παρών και αυτός όσο κρατά η φωτογραφία βέβαια. Την παρουσία του την υποθέτεις… Μετά τη φωτογραφία κι ο ίδιος δεν υφίσταται. Παραμένει αόρατος (κάποτε και ανώνυμος εσαεί) ωσότου  έχουν ολοκληρωθεί ανθρώπων και πραγμάτων οι αναχωρήσεις…

Την ώρα αυτή ακούγονται «Οι Γνώμες» (σε παγκόσμια πρώτη εγγραφή). Ο δίσκος τελειώνει με τα Κάλαντα («Καλήν εσπέραν άρχοντες…»). Μια μελωδία που σιγά σιγά εξαϋλώνεται και κατακερματίζεται σε φράσεις,  θαρρείς και το σώμα της μελωδίας …το  παίρνει ο αέρας και το σβήνει κάπου μακριά.

Μεγαλοπρεπής χορός. Φινάλε ΙΙ.