«Νύχτα σὲ ὑμνῶ...»

 

   

 

 

Ὅμως ἀλλοῦ στρέφομαι τώρα—στὴν ἁγία, τὴν ἀνείπωτη, τὴν ἀπόκρυφη Νύχτα

Novalis, Hymnen an die Nacht

[Ύμνοι στη Νύχτα, μτφρ. Κ. Κουτσουρέλης]

 

Κρατώ στα χέρια μου τη 2^η έκδοση του «Μαρτύρων και Ηρώων αίμα» του Ίωνος Δραγούμη. Τυπώθηκε στην Αθήνα από το Τυπογραφείο «Εστία» Κ. Μάισνερ και Ν. Καργαδούρη το 1914. (Η πρώτη έκδοση του βιβλίου στα 1907). Η Σαμοθράκη (1909)  και το Όσοι ζωντανοί (1911) ήταν τότε εξαντλημένα ήδη. Το βιβλίο είναι το τελευταίο λογοτεχνικό έργο που ο Δραγούμης (ανα)τύπωσε εν ζωή. Μέχρι το 1920 δεν θα πρόφταινε άλλο. Στο οπισθόφυλλο αναγράφεται τιμή δρχ. 2.

Από το παλαιοπωλείο, μόλις χτες, το αγόρασα σε σχετικά αλμυρούτσικη τιμή. Για «να πάρω  τα λεφτά μου πίσω» θα πρέπει να εισπράξω δικαιώματα από ...εβδομήντα (!) περίπου αντίτυπα των ημερολογίων του Δραγούμη που επιμελούμαι. Το αντιπαρέρχομαι. Τι να κάνουμε; Δεν υπάρχει «πίσω μου» χορηγός, κάποιος οργανισμός, ίδρυμα ή ιδιώτης που να στηρίζει την έρευνά μου ή τη βιβλιογραφική μου ενημέρωση, την τόσο απαραίτητη για την επιμέλεια-υπομνηματισμό των Τετραδίων του μακαρίτη…

Απομόνωσα επίτηδες το παρακάτω κομμάτι από το βιβλίο. Δείχνει τον ποιητικό-ρομαντικό Δραγούμη. (Υπάρχει φυσικά κι άλλος μέσα στο ίδιο βιβλίο, κρυφός και φανερός Δραγούμης).  Το βιβλίο αυτό, ο καθηγητής Ιστορίας των βυζαντινών χρόνων Ν. Ε. Καραπιδάκης το έχει χαρακτηρίσει: «σχεδόν λογοτεχνικό έργο», «ντοκουμέντο επαναστατικής δράσης», «μανιφέστο αλυτρωτικής και ανταρτικής δράσης», «αλυτρωτική και πολεμική πραγματεία» ή «εθνολογική ερμηνεία της άγριας σκέψης». (Άφθονοι —συχνά δηλητηριώδεις— χαρακτηρισμοί και υπαινιγμοί μπόρεσαν να χωρέσουν στο Επίμετρο της έκδοσης του 2016 του «Μαρτύρων και Ηρώων αίμα» από το Βιβλιοπωλείο της  Εστίας…)

 

                                          Yport, la nuit, Claude Monet (1840-1926)

Νύχτα καλή, Νύχτα μεγάλη, ποὺ χαϊδεύεις βάνοντας βάλσαμο στὶς πληγές, πῶς ἀγγίζεις ἁπαλά. Νύχτα λεπτή καί δροσερή, γλυκειά καὶ μεγάλη. Τ’ ἄστρα σου, διαμάντια πύρινα σκορπισμένα σὰν ἐπάνω σὲ βελοῦδο φεγγερό, κοιτάζουν ἥσυχα καὶ ὅμως δυνατά, ἄλλα πράσινα, ἄλλα κίτρινα καὶ ἄλλα ἄσπρα.

     Νύχτα βαθειά, ἡ μόνη  γλυκειά σήμερα, ἡ μόνη καλή,  ξεκουράζεις καὶ ξετεντόνεις καὶ ζωντανεύεις καὶ παίρνεις τὴ θέρμη τὴν ἀνυπόφορη καὶ ξεφορτόνεις ἀπό βάρη, ξελευθερόνεις. Σκορπίζεις τὴ θέρμη ποὺ βαστᾶ τὸν ἄνθρωπο· μόλις πρωτοπάτησε τὰ μονοπάτια σου, τὸν ἄγγιξαν τά σκοτεινά σου χάδια καὶ ἀνάσανε.

        Εἶνε πάλι ἐλευθερος ὁ ἄνθρωπος, ὁ κόσμος του δὲν εἶνε πιὰ σκοταδιασμένος ἤ ξερός καὶ ἄδειος, ἀλλά πλούσιος καὶ γεμάτος καὶ ζουμερός, ἀτελείωτος, ἀπέραντος, ἀθάνατος καὶ αἰώνιος, καὶ τὰ βάσανα τὰ ἀνθρώπινα μικραίνουν, μικραίνουν τόσο πού κατεβαίνουν στήν ἀληθινή τους θέση ἀνάμεσα στά πράγματα τοῦ κόσμου. Σύ εἶσαι ἡ μόνη ἀληθινή, σὺ εἶσαι ἡ μόνη.

Ὅταν τὰ καμώματα τῆς ἡμέρας ὅλα εἶνε σκοτεινά, ἀκάθαρττα ἤ μαῦρα, καὶ ὅταν μὲ ταράζουν καὶ μὲ ξεσκίζουν καὶ πονῶ, —πῶς νὰ σ’ εὐλογήσω, Νύχτα, πού καθαρίζεις τὴν ψυχή μου σὰν τὸν μεγάλον ἄνεμο.

      Ἀλλὰ πῶς νὰ σὲ ψάλλω, πῶς νὰ σὲ τραγουδήσω, πῶς νὰ σὲ ὑμνήσω, Νύχτα μεγάλη, ποὺ δὲν πρέπει ν’ ἀκουσθῆ καμμιά φωνή ἀνθρώπινη μέσα σου, καμμιά παράτονη, παράφωνη, τσιριχτή, ἀνυπόφορη φωνή, καμμιά μικρὴ οὐδὲ καμμιὰ μεγάλη ἀνθρώπινη φωνή, νὰ σὲ ταράξη;

        Μὲ ἤρεμα μὲ ἁπαλά χάδια, χωρὶς λόγια, Νύχτα σὲ ὑμνῶ καὶ σοῦ δίνω πίσω τά καλά πού δίνεις σύ, ἡ μόνη καλή, ἡ μόνη ἀληθινή, ἡ μόνη εὐλογημένη, ἡ μόνη.

   Νύχτα καθάρια, Νύχτα διάφανη, τέλεια, πανάγαθη.