Ένας ...νεκραναστημένος Δραγούμης

 

Μια δολοφονική απόπειρα στην Πόλη τον Δεκέμβριο του 1920

 

Το παρακάτω, αφορά αγνοημένο «περιστατικό του Διχασμού και μάλλον υποβαθμισμένο. Ο Αλέξανδρος Στ. Δραγούμης (1891-1977), ο βενιαμίν της οικογένειας του Στέφανου Ν. Δραγούμη, ο οποίος ακολούθησε στρατιωτική καριέρα, έπεσε θύμα δολοφονικής απόπειρας στην Κωνσταντινούπολη, όπου υπηρετούσε ως αποσπασμένος ταγματάρχης του πυροβολικού. 

      Στις 20 Δεκεμβρίου 1920 / 3 Ιανουαρίου 1921, ημέρα της κηδείας του Οικουμενικού πατριάρχη Γερμανού Ε' —πέντε μόλις μήνες μετά τη δολοφονία του αδελφού του  Ίωνος— ο Αλέξανδρος Δραγούμης, έπειτα από δεξίωση που παρέθεσε ο ναύαρχος Βότσης επί του ελλιμενισμένου στην Πόλη θωρηκτού Αβέρωφ, δέχτηκε δολοφονική επίθεση από τον ναυτικό Καλημπτσέρη, που υπηρετούσε στο Αβέρωφ και δύο αξιωματικούς της «Εθνικής Αμύνης», τον ταγματάρχη Καρκούφα και τον υπολοχαγό Παπαναργύρου. 

   Κατά τη συμπλοκή αυτή, ο Αλέξανδρος πυροβολήθηκε στο κεφάλι και η σφαίρα διαπέρασε διαγωνίως το κρανίο του (σημείο εισόδου του βλήματος κάτω από το δεξιό μάτι και έξοδος κάτω από το αριστερό αυτί) ωστόσο αυτός κατάφερε να επιζήσει και να αναρρώσει κατά το μάλλον ή ήττον. 

[...] Ὁ ἕνας πῆγε νά μέ κτυπήση (ἐκ τῶν ὑστέρων, ὁ Καρκούφας) καί ἔφαγε μιά ἀνάστροφή γροθιά μου στό πρόσωπο καί τόν ἔριξα κάτω, ὁ δεύτερος μοῦ τράβηξε μιά πιστολιά στο πρόσωπο καί ἐπειδή ψιλόβρεχε γλύστρησα εἰς τίς ἀκανόνιστες πέτρες τοῦ πεζοδρομίου καί ἔπεσα κάτω, ἄλλ’ ὅταν σηκώθηκα αἱμόφυρτος οἱ δυό φονεῖς μου εἶχον ἐξαφανισθῆ. Ἦταν Κυριακή βράδυ, μαζεύτηκε πολύς κόσμος γύρω μου, καθώς εἶχα ἀκουμπήσει στόν τοῖχο ἑνός μαγαζιοῦ καί ἔβγαζα αἷμα ἀπό τό στόμα. Πῆγα νά κατέβω σέ ἕνα γαλακτοπωλεῖο στό ὑπόγειον πού ἦταν ἀνοικτό, ἀλλά ὁ καταστηματάρχης μέ ἠμπόδισε νά κατεβῶ τά σκαλιά γιά νά μή λερώση τό μαγαζί. Ξαναβγαίνω στό πεζοδρόμιο καί εἶχε μαζευτῆ ἀκόμη περισσότερος κόσμος. Ἕνα ἁμάξι ἀνοικτό σταματᾶ καί ἔτρεξα καί τοῦ φώναξα «Ντούρ, στάσου!» Μπῆκα μέσα και τοῦ εἶπα να τραβήξη πρός τήν ἑλληνική ἀποστολή. Ἐκεῖνος προχωροῦσε ὑποθέτω γιά νά μέ πάη στό Νοσοκομεῖον. Τότε πήδηξα, ὅταν μπρός στήν ἀποστολή ἥμουν καί φώναξα στόν σκοπό «Ταγματάρχης Δραγούμης» καί μ’ ἄφησε νά μπῶ. Ἀνέβηκα δύο πατώματα τρεχάτα καί βρίσκω τήν διπλῆ πόρτα τοῦ γραφείου μου σφαλιστή, ἔδωσα μια κλωτσιά καί ἄνοιξαν τά δυό φύλλα καί βλέπω πλαγιασμένον στό κρεββάτι τόν Λοχία δακτυλογράφο μου πού ξυπνῶντας μοῦ φώναξε «τί πάθατε κύριε Ταγματάρχα;». «Ἔλα γρήγορα, ἕνα γιατρό». Ἔβγαλα τό αἱματωμένο πανωφόρι μου καί τό σακκάκι μου καί ξάπλωσα στίς κουβέρτες τοῦ κρεββατιοῦ. Τοῦ εἶπα νά φωνάξει ἀμέσως τόν ἐπίλαρχο Παπαδιαμαντόπουλο γιατί προέβλεπα τόν θάνατόν μου καί ἤθελα κάποιον δικό μου κοντά μου. […] Μετά ἦρθε ὁ Παπαδιαμαντόπουλος καί οἱ ἰατροί καί μέ μετέφεραν στό Ἑλληνικόν Νοσοκομεῖον […]

[Επομένως, δεν ήταν ο Ίων ο μόνος Δραγούμης που «χτυπήθηκε» εκείνη τη χρονιά. Μόνον τυχαίο δεν ήταν το γεγονός αυτό και μόνον άμοιροι ευθυνών δεν ήταν οι τακτικοί (ως άνω) και οι …«τακτικο-άτακτοι» (βλ. Γυπαραίοι) του καθεστώτος. Όλοι τους δρούσαν με καθαρές προθέσεις και τακτική. Δεν ήταν «επεισόδια» και «ατυχήματα» αυτά. Δεν ήταν όχλος και «θυμικό» αυτό που τα κινούσε κάθε φορά]. 

       Μετά την ανάρρωσή του ο Αλεξ. Δραγούμης υπέβαλε την παραίτησή του από τον στρατό και αναχώρησε στη Γερμανία, για σπουδές αρχιτεκτονικής στο Πολυτεχνείο του Μπράουνσβαϊκ, απ’ όπου και αποφοίτησε το 1925. Στην Ελλάδα έγινε ένας από τους πρώτους εκπροσώπους του μοντερνισμού («τάση Μπάουχαους»). Κατέλειπε το στίγμα του όμως και σε πιο «συμβατικά» κτίσματα της επικράτειας (424 Στρατιωτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, τμήμα των κτιρίων του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης, Σιδηροδρομικό Σταθμό Κορίνθου και Πάτρας κλπ.). Αναδρομικά, ο Αλέξανδρος Δραγούμης έλαβε τον βαθμό του υποστρατήγου έ.α.

    Πολύ αργότερα, ως ηθικούς αυτουργούς για την απόπειρα δολοφονίας εναντίον του, ο Αλέξανδρος κατονόμασε τους: Γ. Κονδύλη, Κ. Μαζαράκη-Αινιάν (ο «Καπετάν Ακρίτας» του Μακεδονικού Αγώνα)  και κάποιον Ιωάννου. Ύστερα από καιρό ο αδελφός του Φίλιππος Δραγούμης έδωσε τη συγκατάθεσή του για τον γάμο της θυγατέρας του Ζωής με τον  Ιωάννη K. Μαζαράκη-Αινιάνος γιό του ενός από τους ...κατονομασθέντες ηθικούς αυτουργούς της απόπειρας κατά του Αλεξάνδρου.

     Πάντως, φαίνεται, ότι ο μετριοπαθής Φίλιππος είχε αποφασίσει να κλείσει από μέρους του το κεφάλαιο του χρονίζοντος και αδιέξοδου Διχασμού με αυτήν την συμβολική και υπερήφανη πράξη.  Όμως ο Αλέξανδρος, που κάτι τέτοιο δεν το ενέκρινε,  «αποτραβήχτηκε» αρκετά από όσους στην οικογένεια συνηγόρησαν στο συμπεθερίλικι,  ώς το τέλος της ζωής του...

 [Φωτογραφία και χρονικό από τη Αθηναϊκή της Τρίτης 22 Δεκεμβρίου 1920] 

-Τα στοιχεία αντλήθηκαν  από το Αρχείο Φιλίππου Στ. Δραγούμη [Τμήμα Αρχείων ΑΣΚΣΑ]. Το απόσπασμα είναι από σημείωμα-μαρτυρία που κατέλειπε ο Αλέξανδρος προς τον γιό του Στέφανο.

-Το Αρχείο Αλεξάνδρου Στ. Δραγούμη απόκειται στο Ίδρυμα Μπενάκη.