Δυό... "αποτυχημένοι" Δραγούμηδες!

Οι  αδελφοί Νίκος (1874-1933) και Ίων (1878-1920)

Πρώτ' απ΄όλα εξηγούμαι. Ο συγγραφέας Νίκος Παΐσιος είναι ένας -απελπιστικά!- αθόρυβος άνθρωπος με εξαιρετική παιδεία και  ιδιαίτερη κατάρτιση στα θεωρητικά των εικαστικών τεχνών και δη την ζωγραφική. Έχει συμμετάσχει μέχρι σήμερα ως συγγραφέας-συνεπιμελητής σε  εκδόσεις λευκωμάτων για τον Νίκο Δραγούμη τον ζωγράφο, τον Γιάννη Μόραλη, τον Νίκο Χατζηκυριάκο Γκίκα κλπ.  Βέβαια στη βάση της βιβλιονέτ, ακόμα και σήμερα, δεν θα δείτε  το παραμικρό για το βιογραφικό του ούτε θα διαβάσετε ότι είναι ΜΑΧΙΜΟΣ γιατρός του ΕΣΥ με ειδικότητα Παθολόγου- Λοιμωξιολόγου.

Όταν συνεργάστηκαν με τον ποιητή Διονύση Καψάλη στο λεύκωμα για τον Νίκο Δραγούμη που εξέδωσε το ΜΙΕΤ*,  θέλω να ελπίζω πως κανένας από τους δυο δεν είχε υπόψη του  τις (πρωτοφανείς)  απρέπειες ενός, μακαρίτη πια καθηγητή  του Συνταγματικού δικαίου στο ελληνικό Πανεπιστήμιο, του απροκάλυπτου "βενιζελιστή" και... καραμανλικού υπουργού, Γ.Δ. Δασκαλάκη, τις οποίες εκείνος είχε δημοσιοποιήσει με ένα μακροσκελές και φλύαρο κείμενο, σε... τιμητικό τόμο (!) για τον Ίωνα Δραγούμη** πριν από κάμποσα χρόνια...

Γράφει ο Γ. Δασκαλάκης στο κείμενό του Αυταρχικός Εθνοκεντρισμός- Συμβολή στην πολιτική Φιλοσοφία του Ίωνος Δραγούμη, σ.σ. 13-38:

[...] Τί ήταν τελικά ο Ίων Δραγούμης; Ένας ειλικρινής και τίμιος  α π ο τ υ χ η μ έ ν ο ς. Αποτυχία  στην εκτίμηση του εαυτού του. Αποτυχία στην επιλογή των ιδεών του. Αποτυχία στη σύγκρουση με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Αποτυχία και στον άδικο θάνατό του. Παρ' όλα αυτά η αποτυχία δεν είναι πάντα αρνητική. Συχνά σταματάει τις αδικαιολόγητες ηρωοποιήσεις, εμποδίζει την παρηγορητική θυματολατρεία και βοηθάει να γνωρίσουμε από πιό κοντά το Ανθρώπινο στην πιο βαθειά, στην τραγική του ουσία. 

Και γράφει ο Νίκος Παΐσιος στο κείμενό του Νίκος Δραγούμης, σ.σ.19-48:

[...] Η προσωπική ιστορία του Νίκου Δραγούμη είναι η ιστορία μιας επαναλαμβανόμενης αποτυχίας. Αποτυχία να μπει στη Ναυτική Σχολή, αποτυχία να σταθεί στο ύψος των προσδοκιών των δικών του, αποτυχία να  ολοκληρώσει κάποια επίσημη καλλιτεχνική εκπαίδευση· τέλος, εξαιτίας  της αρρώστιας του, αποτυχία να ζήσει τη ζωή που θα ήθελε[...].

Με τρομάζουν οι διακειμενικές αναλογίες στις τελευταίες αράδες των δυό κειμένων. Νομίζω όμως πως γίνονται πιο ευκολοχώνευτα, και λιγότερο "ύποπτα" όσα διαβάζουμε και στα δυό, εφ' όσον  η λέξη ΑΠΟΤΥΧΙΑ στην περίπτωση του Νίκου Δραγούμη αντικατασταθεί από τις λέξεις "ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ" ΤΡΈΛΑ  και στου  Ίωνος από τις λέξεις "ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ!

Το νήμα της ζωής, και κατά συνέπεια την ολοκλήρωση του έργου των δυό αδελφών, διέκοψαν αντιστοίχως το ΦΡΕΝΟΚΟΜΕΙΟ από τη μια και οι ΣΦΑΙΡΕΣ (μαζί με τους ΛΟΓΧΙΣΜΟΥΣ...) των φρικτών Γυπαραίων από την άλλη.

______________________________

* Επιτάφια στήλη στον Ίωνα Δραγούμη, Τετράδια Ευθύνης 7, 1978.

** Νίκος Δραγούμης ο ζωγράφος, ΜΙΕΤ, 2015.

 

Η αναρρίχηση του Γύπαρη με τη μέθοδο της διαβολής ...

...και τραγικές συμπτώσεις

Κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο,  τις τελευταίες ημέρες του Οκτωβρίου του 1912, ο τότε Γεν. Διοικητής  των εθελοντικών («προσκοπικών»)  Σωμάτων Λοχαγός  Γ. Κατεχάκης (ο «Καπετάν Ρούβας» του Μακεδονικού Αγώνα), προβαίνοντας μέσω Βογατσικού προς απελευθέρωση της Σιάτιστας, αναθέτει σε ομάδες οπλαρχηγών  -παλαιών Μακεδονομάχων- να υπερασπιστούν με  τα ολιγομελή Σώματά τους, την κωμόπολη του Βογατσικού, όπως και το πλησίον Κωσταράζι, και να παρεμποδίσουν την διέλευση της δύναμης του Μπεκήρ Φικρί Αγά της Ανασέλιτσας που κατευθυνόταν από Καστοριά προς Σιάτιστα. 

Οι ατυχείς μάλλον χειρισμοί των οπλαρχηγών είχαν ολέθρια αποτελέσματα, καθώς απώλεσαν τις θέσεις τους, υποχώρησαν και δεν κατάφεραν να εμποδίσουν την διέλευση του τουρκικού στρατού από το γεφύρι της Σμίξης. Οι κάτοικοι έντρομοι εγκαταλείπουν τα χωριά τους και φεύγουν προς τα γύρω βουνά αφήνοντας πίσω τους λιγοστούς ανήμπορους και γέροντες. Βογατσικό και Κωσταράζι στις 2 Νοεμβρίου παραδίδονται στις φλόγες και καταστρέφονται σχεδόν ολοσχερώς. Οι Τούρκοι κατασφάζουν χωρίς έλεος δέκα κατοίκους του Βογατσικού. (Οι οπλαρχηγοί απλώς παρακολουθούν, ανήμποροι να αντιδράσουν, τα τεκταινόμενα με τα κυάλια...).

    

Ένας από τους οπλαρχηγούς, που έλαβαν μέρος επιχειρήσεις για την υπεράσπιση του Κωσταραζίου και του Βογατσικού (γενέτειρας των Δραγούμηδων) ήταν και ο γνωστός και μη εξαιρετέος… Παύλος Ιωσήφ Γύπαρης ο οποίος οκτώ χρόνια αργότερα (31 Ιουλίου 1920) επρόκειτο να εμπλακεί στην φρικτή δολοφονία του Ίωνος Δραγούμη. Ο καπετάν Γύπαρης ο οποίος, κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα είχε πολλές φορές καταφύγει και καταλύσει με τους άνδρες του στο Βογατσικό, μάλλον τα  θαλάσσωσε...

Γεώργιος Κατεχάκης (1881-1939)

Ωστόσο, συντάσσει μερικούς μήνες αργότερα (1 Μαρτίου 1913) «έκθεση» 13 σελίδων την οποία στέλνει στον Ελευθέριο Βενιζέλο*, φροντίζοντας να «επισημάνει» (δηλ. να «ΚΑΡΦΩΣΕΙ»!) στον Πρωθυπουργό τις… αστοχίες και την ευθύνη του εκ Κρήτης επίσης ορμωμένου  Γενικού Αρχηγού Κατεχάκη (απόφοιτου της Σχολής Ευελπίδων, Λοχαγού του Ελληνικού Στρατού, υποστηρικτή και συνεργάτη του Βενιζέλου, που προχώρησε αργότερα σε ύπατα αξιώματα της στρατιωτικής ιεραρχίας…) ως προς τα συμβάντα. Σημειωτέον ότι την 1^η Μαρτίου, που συντάσσεται η έκθεση αυτή, ο Βασιλιάς Γεώργιος ο Α΄ δεν έχει ακόμα δολοφονηθεί και, επομένως, ο  Διάδοχος Κωνσταντίνος  είναι ακόμα Αρχιστράτηγος και άρα ο ανώτατος «φυσικός» προϊστάμενος του Γύπαρη. 

Και όμως, αυτός υποβάλλει την έκθεσή του στον… επικεφαλής της Πολιτικής ηγεσίας. Στο έγγραφο αυτό «θάβει» κυριολεκτικά τον Κατεχάκη και προσπαθεί να παρουσιάσει εναγωνίως τον εαυτό του ως πρωταγωνιστή των γεγονότων εξαίροντας διάφορα (ασήμαντα μάλλον) προσωπικά ανδραγαθήματα και υποτιθέμενες «πρωτοβουλίες» στις μάχες που είχαν διεξαχθεί:

 

[…] Ἀρχηγός εἶχεν ἀπέλθει εἰς Σιάτισταν διά λόγους ὑπηρεσιακούς ὡς μᾶς εἶπεν. […] Ἐνταῦθα δέον να σημειωθεῖ ὅτι ἡ ἀπρονοησία τοῦ Γεν. Ἀρχηγοῦ ὅπως μεριμνήσει ἐγκαίρως νά ἐφοδιασθοῦν τά σώματα δι’ ἀρκετών φυσιγγίων […] ἐξηνάγκασε τούς πλείστους τῶν Ἀρχηγῶν νά ἀποσυρθῶσι μέ τήν δικαιολογίαν ὅτι δέν εἶχον φυσίγγια. Ἡ ἀπρονοησία δέ αὔτη καταμερίζει ἀμερίστως τήν εύθύνην εἰς τόν Γεν. Ἀρχηγόν διά τήν καταστροφήν τόσων ἑλληνικῶν χωρίων. Και παρακάτω: […] τά ἐθελοντικά σώματα ἀνεπαύθησαν ἐπί τινας ἠμέρας ἀπό τάς ταλαιπωρίας ἅς ἐπί τόσον καιρόν ὑπέστησαν ἀναμένοντα διαταγάς τοῦ Γεν. Ἀρχηγοῦ. Κατά τό διάστημα τοῦτο οἱ κάτοικοι τῶν διαφόρων χωρίων εἰς τά ὁποία ἡ δρᾶσις του ὑπ’ ἐμέ σώματος ὑπῆρξεν εὐεργετική δι’ αὐτά ἰδίως δέ οἱ τοῦ Κωσταράτσι, Μπογατσικοῦ, Σελίτσης καί Κοντσικοῦ ἔσπευσαν νά μοι ἐκδηλώσουν διά τῶν οἰκείων ἐπιτροπῶν τῆς κοινότητός των με ἐπιστολάς θερμοτάτας τήν εὐγνωμοσύνην των διά τήν προστασίαν ἥν παρέσχον εἰς τά χωρία των διά τοῦ ὅπλου καί μέριμναν ἥν ἐπέδειξα διά τούς φυγόντας ἐκ τῶν χωρίων των […].

Σε κάποιο σημείο, της πολυσέλιδης έκθεσής του, ο Γύπαρης αναφέρει ότι «διέσωσε»περί τα… 10.000 γυναικόπαιδα (αλλού ο αριθμός αυτός ανεβαίνει στις 20.000!) των χωριών της περιοχής, έστω και αν ο αριθμός των κατοίκων σε Βογατσικό και Κωσταράζι μαζί εκείνη την εποχή, δεν ξεπερνούσε τους 3.000 κατοίκους... Οι κάτοικοι εκκένωσαν άρον άρον, αυτοβούλως από φόβο, τα χωριά τους προτού καταφθάσουν οι Τούρκοι και χωρίς να περιμένουν να λάβουν κάποια εντολή ή καθοδήγηση από κανέναν.

Τέτοιος ο δια βίου σωματοφύλακας του «Εθνάρχη» Γύπαρης, ο οποίος, μετά τον θάνατο του Βενιζέλου, έγραφε: 

 

«Εις τον μεσαίωνα» —εσυνήθιζε να λέγη ο Βενιζέλος— ο Γύπαρης θα εγίνετο Αρχηγός Δυναστείας!»

Δεν θεωρώ βέβαια πως έγινε ποτέ αρχηγός Δυναστείας  ο Παυλής Γύπαρης. Έγινε όμως σκαιός και βάναυσος δυνάστης με τους 8.000 «Γυπαραίους» των Ταγμάτων Ασφαλείας που αυτός διοικούσε, τον δε Μεσαίωνα -στην δημόσια ζωή του τόπου- τον επέβαλλε οπωσδήποτε...

*Μουσείο Μπενάκη-Αρχείο Ελευθερίου Βενιζέλου, Φακ. 152-55, Έκθεση του Παύλου Γύπαρη αρχηγού στρατιωτικού σώματος κατά τον Α΄Βαλκανικό Πόλεμο προς τον Ελ. Βενιζέλο, στην οποία περιγράφει τις κινήσεις του και τις πράξεις του κατά τη διάρκεια της παρουσίας του στο μέτωπο.