This is the place gentlemen...

__________________________________________

 ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: 100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ "ΤΟΤΕ"...
_________________________________________ 

                                    (Ι)

Η πρώτη σελίδα της "Πολιτικής Επιθεωρήσεως" (το φύλλο με λογοκριμένο περιεχόμενο)
αναγγέλλει την 1η Αυγούστου 1920 τον θάνατο του Ιωάννου Στ. Δραγούμη.

O μεγάλος μας ποιητής  Γιώργος Σεφέρης, έχει χρησιμοποιήσει ως προμετωπίδα  στο ποίημά του «Ο Στράτης Θαλασσινός στη Νεκρή Θάλασσα» το παρακάτω:

Κάποτε βλέπεις σε παρεκκλήσια, χτισμένα πάνω στις θρυλικές τοποθεσίες, τη σχετική περιγραφή του Ευαγγελίου γραμμένη αγγλικά και αποκάτω:

«THIS IS THE PLACE GENTLEMEN!»

ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ Σ. Θ. ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ

Ο (και) νομπελίστας μας Γιώργος Σεφέρης,  εκτός του ότι υπήρξε διπλωμάτης και υπηρέτησε σε νευραλγικές θέσεις και μετείχε σε μεγάλης εθνικής σημασίας διαβουλεύσεις  (όπως το “Κυπριακό ζήτημα”), ήταν άνθρωπος που  βασανιζόταν από την αναγκαστική δημοσιοϋπαλληλική του εξάρτηση η οποία καταβρόχθιζε ολημερίς-ολοχρονίς  τον δημιουργικό χρόνο του ποιητή και του πνευματικού ανθρώπου. Το ίδιο και ο Ίων Δραγούμης, διπλωμάτης κι εκείνος, από τους πρώτους δημοτικιστές και στυλίστας της γραφής,  μούντζωνε και ξόρκιζε την «αχρηματία» του που τον υποχρέωνε  σε τριβή με υποθέσεις και συναναστροφές που απεχθανόταν και τον έκαναν να πλήττει. «Τα βρόντηξε» όμως αυτός μια και καλή μια μέρα (εκεί στα 1915) και ασχολήθηκε έκτοτε  με την πολιτική. Εξελέγη μόλις και μετά βίας βουλευτής στην Περιφέρεια της Φλώρινας (τότε και Καστοριάς) και μάλιστα στο δεύτερο γύρο των εκλογών όταν  το κόμμα των Φιλελευθέρων είχε αποφασίσει να απόσχει.

Ο διπλωμάτης, νομπελίστας  και μείζων  Έλληνας ποιητής Γιώργος Σεφέρης, έγραψε και ημερολόγια (οι σπουδαίες «Μέρες», που έθρεψαν τα νιάτα μας ολοκληρώθηκαν καθώς προστέθηκαν θέλοντας και μη ερήμην του ποιητή οι δυο τελευταίοι τόμοι μόλις πέρυσι) τα οποία, αν μη τι άλλο μας διδάσκουν και το πόσο σημαντικό είναι να «ξαναβλέπει»  κανείς τα γραφτά του προτού τα διώξει για τύπωμα,  σε καμιά υπόληψη δεν είχε τον Ίωνα Δραγούμη. Έγραφε στις Μέρες Α΄:

[…] Διάβασα σήμερα «Όσοι ζωντανοί» του Ι. Δραγούμη. Τυπικό παράδειγμα Ρωμιού, αυτός ο αντιφατικός άνθρωπος. Σε παίρνει λύπη να σκέπτεσαι αυτά που έγραφε και αυτά που έκανε. Η αντίφαση μπορεί να ήταν ασήμαντο πράγμα, αν ήταν μόνο άνθρωπος του πνεύματος ή του αισθήματος, κάτι σαν τον Σικελιανό ας πούμε. Αλλά το δράμα είναι πως θέλησε να γίνει και άνθρωπος της δράσης· παραπλανήθηκε με καταπληκτικές αδυναμίες στο λαβύρινθο της δράσης […].

 Αλλά και εν γένει οι Δραγούμηδες —για να λέμε και τη μαύρη την αλήθεια— του κάθονταν μάλλον στο στομάχι του ανθρώπου, αφού και στον μικρότερο αδελφό του Ίωνος, τον Φίλιππο Δραγούμη, ο αυστηρός  ο Σεφέρης σέρνει τα εξ αμάξης στο «Πολιτικό ημερολόγιο»  (ο Φ. Δραγούμης έκανε κι ένα φεγγάρι επικεφαλής του Διπλωματικού σώματος ως Υπουργός των Εξωτερικών). Τα ημερολόγια  του Ίωνος Δραγούμη βέβαια δεν εδέησε να ολοκληρωθούν ποτέ με την αγαστή σύμπνοια ανθρώπινων χειρισμών και σκοπιμοτήτων  ή ατυχών περιστάσεων. (Τώρα μόλις αχνοφαίνεται κάποιο φως. Ίδωμεν..).  

Το έργο των ταγών της γενιάς του ’30 ακούμπησε και με το παραπάνω στην «ελληνικότητα, την ελληνική γραμμή, το ελληνικό φως» και σ’ αυτή τους την επιλογή, όταν σκάρωναν το εικονοστάσι με τους προγόνους των, ο μεν Περικλής Γιαννόπουλος βρήκε κάποια θέση ο Δραγούμης όμως όχι… 

Τί κι αν   ο Ελύτης υποτονθόριζε κάτι δειλές, ήξεις-αφήξεις, λέξεις ή κάτι σαν «Γιαννόπουλος και Δραγούμης δεν μας έχουν πει ακόμη την τελευταία τους λέξη» (φράση που αργότερα απέσυρε από την  επανέκδοση των «χαρτιών» του); Τι κι αν ο Γιώργος Θεοτοκάς ήδη από το 1928 έγραφε: 

 

[…] Δέν κολακέβει καθόλου τούς διανοούμενούς μας ἡ ἀδιαφορία, πού ἔδειξαν ὡς σήμερα γιά τό ἔργο αὐτοῦ τοῦ ἐξαιρετικοῦ ἀνθρώπου, πού σκέφτηκε καί πού αἰστάνθηκε περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλον Ἕλληνα σύγχρονό του. Ὅσο καί ἄν εἶναι τό ἔργο του κοματιασμένο καί ἀδούλεφτο, φαίνεται πώς μέσα σ’ αὐτό θά πάμε νά βροῦμε τά ρεκόρ τῆς νεοελληνικῆς πρόζας. Φαίνεται πώς μέ τόν Ἴωνα ἀρχίζουν νά χαράζουν στόν ὁρίζοντα μερικές ἐλπίδες μεγάλης λογοτεχνίας. Μά πρέπει νά δουλέψουν ἀπάνω στό ἔργο του καί βαριούνται. Ὅλα αὐτά τά πολύτιμα πράγματα ἔμειναν ὡς σήμερα στά χέρια τῶν ἐφημεριδογράφων; 

Τί κι αν ο Ανδρέας Καραντώνης τόλμησε κάποια συμπαθητικά λόγια για τον Δραγούμη να γράψει. Η ιδιοκτησίας (του και «Κολοσσού του Αμαρουσίου» αποκληθέντος) Γιώργου Κατσίμπαλη, «γενιά του ’30» (Θεός συγχωρέσει τα αποθαμένα της…)  απεδείχθη  «μικρόψυχη»…

Τύψεις κατέτρωγαν τον Ελύτη, μέχρις εσχάτων, που έθαψε την αγάπη την οποία κάποτε είχε για τον Ίωνα και τα γραφτά του. Έλεγε (σε συνέντευξή του το 1977 στα «Επίκαιρα» στον Τάσο Μενδράκο)  ο άλλος μας νομπελίστας τα εξής αμφίσημα και κρυπτικά: 

«Tέλος ελπίζω στο μέλλον να μου δοθεί ο καιρός ν’ ασχοληθώ με την παράδοξη και αντιφατική μορφή του Ίωνος Δραγούμη. Απ’  αυτή την άποψη η δουλειά μου μοιάζει κάπως αχάριστη. Με τον ίδιο μόχθο θα μπορούσα να είχα ασχοληθεί με πιο προσιτά και δημοφιλή θέματα, όμως αισθάνομαι ότι αυτή είναι η αποστολή μου και εννοώ να την εκπληρώσω». 

Δεν το έκαμε ποτέ. Μα ούτε φυσικά κι ο Γιώργος Σεφέρης δημοσίευσε ποτέ ένα δοκίμιο (κατά την ταπεινή μου γνώμη έναν αποκαρδιωτικό για τον πολιτισμό, την ποιότητα και ύψος ενός  Σεφέρη αντι-Δραγουμικό λίβελο…) που είχε σχεδιάσει και άφησε αδημοσίευτο στο αρχείο του που φυλάσσεται στην Γεννάδειο Βιβλιοθήκη εκεί που φυλάσσονται, τα αδημοσίευτα στο μεγαλύτερο μέρος τους, γραφτά του Ίωνος. Διάβαζα αυτό το σκαρίφημα -σχεδίασμα δοκιμίου του Σεφέρη και δεν πίστευα στα μάτια μου («Μα για ποιόν Δραγούμη μας μιλάει εδώ ο ξινισμένος  Σμυρνιός»; μου ξέφυγε…)

Τέλος πάντων όλ’ αυτά τα πικρά γιατί να τα θυμήθηκα άραγε;

Γιατί πράγματι εδώ είναι το μέρος κύριοι… This is the place! Απέναντι από το Χίλτον στη Οδό Λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, λίγο πιο πάνω από τον Ευαγγελισμό. Εκεί που ορθώνεται η πολύπαθη* στήλη που έστησε ο φίλος του καστοριανός αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος…  Εδώ ΔΟΛΟΦΟΝΗΣΕ (και όχι εκτέλεσε) τον Δραγούμη το παραστρατιωτικό άγημα της συμμορίας του Γύπαρη το οποίο λειτούργησε ομόθυμα και με προφανή εντολή-συναυτουργία των εξής ανθρώπων: (1)  ενός «αντ’ αυτού» του Ελευθερίου Βενιζέλου του Εμμανουήλ  Ρέπουλη, (2) ενός εθνικού Ευεργέτη πρώην Δημάρχου  Αθηναίων του Εμμ. Μπενάκη   (τι γύρευαν τούτοι οι δυο στο σημείο εκείνο εκείνη τη χρονική στιγμή δεν απαντήθηκε ποτέ...) και (3)  ενός ποταπού, αδίστακτου, φιλόδοξου και ιδιοτελούς ανδρός, του  και δια βίου επί μισθώ σωματοφύλακα του Εθνάρχη Βενιζέλου, του Παύλου Γύπαρη από την Ασή γωνιά της Κρήτης, εμπνευστή των μελλοντικών μισθοφορικών Ταγμάτων Ασφάλειας. 

Το σώμα του νεκρού καταληστεύθηκε (αφαιρέθηκαν  όλα τα τιμαλφή από τους κατσαπλιάδες του Γύπαρη, λογχίστηκε με τις ξιφολόγχες των όπλων πολλές φορές, πυροβολήθηκε με δεκατρείς βολίδες, τρεις απ’ αυτές στο κεφάλι, και αφέθηκε εκεί στη μέση του δρόμου για ώρες, με πλήρες κάταγμα του μηριαίου οστού και σχεδόν αποτετμημένη την κεφαλή (σύμφωνα με το ιατροδικαστικό πόρισμα). Λιντσάρισμα, δολοφονία, περιϋβρυση νεκρού. Κανονική σφαγή... Πράγματα που έκαναν βεβαίως τον Εθνάρχη (ο οποίος "ανάρρωνε" από ένα επιπόλαιο τραύμα στον αγκώνα που του προκάλεσε η δολοφονική επίθεση  των ηλιθίων στο σταθμό της Λυών στο Παρίσι) μόλις έμαθε «τα χαμπέρια», με κείνη την ρητορική δεινότητα που τον διέκρινε, να εκστομίσει τα εξής βαθυστόχαστα ελληνικά: Φοβερό! Φοβερό! Φοβερό!

(Τα ξεφούρνιζε  πολύ αργότερα κι ο μακαρίτης ο Βλάσης Μπονάτσος σε τηλεπαιχνίδια αυτά…)

And today is the date… 

Ήταν 31 Ιουλίου του 1920 με το Ιουλιανό ημερολόγιο και 13 Αυγούστου, δηλαδή σαν σήμερα, με το Γρηγοριανό, απομεσήμερο 3-4 η ώρα:

Τίς ὧρες 3 ἕως 5 τό πρωί εἶνε ἡ ζωή λιγώτερη στὸν κόσμο —εἶνε ἡ ὧρες πού πεθαίνουν οἱ περισσότεροι ἄρρωστοι ἄνθρωποι. Μένα μ’ ἀρέσει νά πεθάνω τό μεσημέρι. 

(ημερολόγιο 4 Ιανουαρίου 1907)

Όπερ και εγένετο,Ίων!

 *Για την αναθηματική  στήλη και τα πάθη της, για τους υπεύθυνους της δολοφονίας και την διαχείριση του φακέλου της δίκης που κατέληξε στο αρχείο φροντίδι Ελευθ. Βενιζέλου, για το βίο και την πολιτεία και τις φρικωδίες του Γύπαρη θα επανέλθουμε τις επόμενες μέρες…