Το μαύρο πρόβατο…

 

 

 

 Οι μπαρρεσικοί διανοούμενοι επιχειρούν κυρίως να συνδυάσουν τη λογοτεχνική δράση με την πολιτική. Ορισμένοι θα ηγηθούν πράγματι εθνικιστικών ρευμάτων και κομμάτων [...] Ο Ίων Δραγούμης δεν το πέτυχε στον ίδιο βαθμό, ή μάλλον δεν το επιχείρησε συστηματικά και με συνέπεια, έμελλε ωστόσο να γίνει η εμβληματική μορφή του ελληνικού εθνικισμού.

Παρασκευάς Ματάλας

Ο ίδιος λογάριαζε (το ξέρω καλά) τον εαυτό του για λάγιο αρνί (το εκλεκτό, το αγαπημένο του βοσκού) έγινε όμως η θυσιαστική αμνάς, ο αποδιοπομπαίος τράγος αργότερα (των λογίων, των μετρίων πολιτικών, των «μετανεωτερικών» ιστορικών…)

Έχω κλεμμένα από το 1986 από τις ακτές της Σαμοθράκης μερικά βότσαλα. Μοιάζουν καμένα ή σαν νάχουν σκουριάσει πάνω τους αίματα  σε σχήματα γεωμετρικά… Βρέθηκαν εκεί που περπάτησε κι αυτός (που σύμφωνα με τον Ελύτη «ὅπως σ’ ἕνα ἀκρογιάλι ἔρημο τῆς Θράκης περπάτησε μὲς στὴν καθαροσύνη τοῦ μεσημεριοῦ, ἔτσι ἀνυπόδητος πέρασε πάνω ἀπ’ τὶς αἰχμὲς καὶ τὶς πανουργίες τῆς τρέχουσας πολιτικῆς») …

Και πώς να νιώσω, όταν τυπώνει ο καθηγ. ιστορίας  Π. Ματάλας το βιβλίο του Κοσμοπολίτες Εθνικιστές – Ο Μωρίς Μπαρές και οι ανά τον κόσμο «μαθητές» του (ΠΕΚ 2021) όπου παραθέτει ονόματα και «πράξεις» Ελλήνων μαθητών και αποστόλων όπως: Νίκος Καζαντζάκης, Γιάννης Ψυχάρης, Μάρκος Αυγέρης, Κ. Θ. Δημαράς,  Γ. Θεοτοκάς, Κλέων Παράσχος, Θράσος Καστανάκης κλπ κλπ και κάμποσων βέβαια ξένων όπως τους Εμίλ Σιοράν, Αλμπέρ Καμύ, Αντρέ Μαλρώ, Ζαν Κοκτώ, Σιμον ντε Μποβουάρ, Ζόρζ Πομπιντού στη Γαλλία και του μουσικού Ντε Φάλια στην Ισπανία,  και εκατοντάδων άλλων σε όλο τον κόσμο  από λατινική Αμερική μέχρι την Τουρκία και το Λεβάντε και στην Ευρώπη (κυρίως) που άλλοι μεν από αυτούς προσχώρησαν ή συνδέθηκαν με το φασισμό και το ναζισμό άλλοι δε όχι…

Ο Ματάλας γράφει πως ο Δραγούμης είχε στείλει λιγοστές επιστολές στον Μπαρρές (ένας ανάμεσα στους χιλιάδες επιστολογράφους του) είχε όμως συναντηθεί μαζί του στο ταξίδι που ο Γάλλος έκανε στη Αθήνα το 1900. Για τον  Μπαρρές από τον ίδιο το Δραγούμη μάθαμε μεταθανατίως βέβαια (το 1925 όταν πρωτοκυκλοφόρησε Το Μονοπάτι του, από άρθρο του Θεοτοκά το 1928 και από την βιογραφία του —πνευματική διαδρομή καλύτερα— από τον Παράσχο το 1935). Ο Ματάλας γράφει πως διάδοχος  Έλληνας («μαθητής»;)στην καρδιά του Μπαρρές υπήρξε ο «χαρισματικός» Εθνάρχης, ο κατεξοχήν εθνικιστής της περιόδου από το 1912 μέχρι την Καταστροφή,  κάτι που αποδεικνύει με τις θερμές —σχεδόν υμνητικές—αφιερώσεις των βιβλίων του Μπαρρές προς τον Βενιζέλο…

Κι έρχεται ο  Στέφανος Καβαλλιεράκης στα «Νέα» της 5.2.22 (βιβλιοδρόμιο) με την επαινετική του κριτική προς το «έργο -σταθμός» υπό τον τίτλο Ο Εθνικισμός του Μπαρρές, ο Δραγούμης και η Ελλάδα. Στο μονόστηλό του Καβαλλιεράκη υπάρχει και δευτερότιτλος «Ο Ίων Δραγούμης»: Ο Μπαρρές όμως δεν είναι γαλλικό αλλά διεθνές φαινόμενο, αποκτά μαθητές σε όλη την Ευρώπη, ενώ έχει και έναν εξέχοντα Έλληνα: τον Ίωνα Δραγούμη, Η μελέτη και η διάχυση του μπαρεσσικού εθνικισμού μέσω του Δραγούμη στον ελλαδικό χώρο και η προσαρμογή του αυτόν με κύριο άξονα τη διεκδίκηση της Μακεδονίας αλλά και την παραγωγή ενός νέου εθνικού ιδανικού είναι ένα ξεχωριστό ενδιαφέρον κεφάλαιο του βιβλίου.

Ναι, το βιβλίο, παραδέχεται ο Ματάλας, ξεκίνησε να γράφεται για τον Δραγούμη το 2012, αλλά απλώθηκε… Ο ίδιος γράφει πως η χρήση από τους σύγχρονους ιστορικούς του όρου εθνικισμός για την προηγούμενη εποχή, τον 19ο αιών ή παλιότερα, είναι κατά κάποιον τρόπο «αναχρονιστική» καθώς σπανίως εμφανίζεται στις πηγές της εποχής. κλπ κλπ

Κάρφος στο μάτι αυτός ο Δραγούμης πια! Και εύκαιρο για ασκήσεις σκοποβολής, βολικό ανδρείκελο κάθε φορά που μας προκύπτει η λέξη «εθνικισμός» σαν τριβόλι στο στόμα, σαν πικραλίδα.

Και ξερνάμε Δραγούμη αναθεματίζοντας...