Το τελευταίο του βιβλίο…

 

 

Γνωστά και άγνωστα ονόματα παρελαύνουν σε αντίστιξη: LOEWE – MOSCHELES, LACHNER – BURGMULLER, KALLIWODA – BERWALD, FARRENC – REBER, RUFINATSCHA – GADE, GOUVY – GOUNOD, VOLKMANN – FRANCK, RAFF – REINECKE, DIETRICH – JADASSOHN, DRAESEKE – GOETZ, SVENDSEN – KLUGHARDT, SGAMBATI – MARTUCCI, PARRY – STANFORD, FIBICH – TANEYEV, MAGNARD – GLAZUNOV…

Τίτλος ομιλητικός: Συμφωνίες που δεν πρόλαβαν την κιβωτό του Νώε. Βιβλίο που κανείς ίσως δεν το πήρε μυρουδιά.  Ολιγοσέλιδο, και με όχι τόσο σπουδαία εκδοτική επιμέλεια, το τελευταίο του βιβλίο από τις εκδόσεις Οδός Πανός, τυπώθηκε τέλος του 2021, όταν ο Μάρκος είχε αρχίσει να καταπίπτει. Πιστός όμως στην «σταθερή του οφειλή» να μην αφήσει να περάσουν απαρατήρητα δημιουργοί και έργα της λόγιας ή της λαϊκής μουσικής, που τόσο οι «ειδήμονες» όσο και «το κοινόν» ανοήτως αντιπαρέρχονται, συνέχισε να γράφει για τους αγνοημένους («ελάσσονες») συνθέτες και για τα παραμελημένα παιδιά (=ήσσονα έργα) των Μεγάλων συνθετών. [Είχε αρχίσει κάμποσα χρόνια νωρίτερα  να δημοσιεύει σχετικά με τις Σελίδες από το Ημερολόγιο ενός νέου μουσικολόγου (εκδόσεις Γκόνη 2007) και με τις Σημειώσεις ενός μελομανούς, σε  συνέχειες μέσα από τις σελίδες του περιοδικού Οδός Πανός].

Στο οπισθόφυλλο σημειωμένα: «Και, παρακολουθώντας τη μουσική κίνηση από τις αίθουσες συναυλιών και τα ραδιόφωνα, θα διαπιστώσει ότι, σε μερικές περιπτώσεις, μόνο ένα μέρος των Συμφωνιών τους έχει ενταχθεί στο τακτικό ρεπερτόριο των ορχηστρών. Π.χ. από τις τέσσερεις Συμφωνίες του Berlioz, είναι τελείως άγνωστη, στους περισσότερους ακροατές, η ανεπανάληπτη "Πένθιμη και θριαμβευτική", ή, από τις εννέα του Dvorak, ποτέ δεν ακούγονται οι πρώτες τέσσερις και, σπάνια, η 5η ή η 6η. Θύμα, επίσης, αυτής της μονομέρειας είναι και ο Saint-Saens, του οποίου παίζεται μόνο η τελευταία από τις πέντε Συμφωνίες του. […] Κάτι ανάλογο θα μπορούσε να ειπωθεί και για τους Bruckner και Tchaikowsky». Και παρακάτω: «Το χειρότερο όμως είναι ότι, στα περισσότερα από αυτά τα συγγράμματα, αποσιωπούνται τελείως ονόματα συνθετών που πρόσθεσαν στη μουσική φιλολογία Συμφωνίες εφάμιλλες ή ακόμα κι ανώτερες από τις καθιερωμένες».

Ο Μάρκος Δραγούμης των αφανών και των αποσιωπημένων. Ανθρώπων και έργων…

 

 

 

Η πρώτη φορά που δεν έχει δίκιο...

 

 

Διαβάζω τη θαυμάσια συλλογή (μικρο-) διηγημάτων, με την «στενογραφική»-ποιητική μέθοδο, του Κώστα Μαυρουδή Οι κουρτίνες του Γκαριμπάλντι. Το βιβλίο υποθέτω πως «θα πήγε άπατο» όταν πρωτοκυκλοφόρησε το 2014 (το αγόρασα από «στοκαδιτζίδικο»  πριν από καιρό με …2.80 ευρώ —ντροπής πράματα!) αλλά η Νεφέλη έχει προβεί σε μια επανεκτύπωση/επανέκδοση απ' όσο μπόρεσα να αντιληφθώ. Το διαβάζω απολαμβάνοντάς το φράση τη φράση και δεν είναι λίγες οι στιγμές που υποκλίθηκα νοερά στον άνθρωπο αυτόν που υπηρετεί (κι όχι μονάχα με το περιοδικό «Το Δέντρο» που συνεχίζει να εκδίδει) με συνέπεια και αξιοπρέπεια «τα γράμματα μας». Βλέπω όμως ότι κι αυτουνού τα βιβλία δεν καθίστανται επ’ ου ουδενί «ευπώλητα» και μένουν εισπρακτικώς …ξυπόλυτα. Ποιος νοιάζεται; Tην σήμερον ημέρα το «να μπορείς να πουλάς» έχει τον πολύ ιδιαίτερο τρόπο του…

Στη σελίδα 46 διαβάζω:

«Η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΡΧΙΑ μας έδωσε ό,τι είχε: ένα πρωτογενές υλικό για μεταγενέστερες αισθηματικές αναπολήσεις. Οφείλαμε αργότερα να τρέξουμε, αναζητώντας πράγματα που οι άλλοι, στο κέντρο κατείχαν αυτονόητα. Όταν εκείνοι άκουγαν τις Εικόνες από μιαν έκθεση, εγώ έβλεπα εκθέσεις από εικόνες». 

Τουτέστιν, εκκίνηση από άλλες προσλαμβάνουσες, με διαφορά φάσης… Κι αναθυμούμαι τη φράση που τόσο στοχαστικά μου είχε κάποτε γράψει ο μακαρίτης φίλος μου Πάνος Πούγγουρας «Όταν οι άνθρωποι θα πάψουν να περνούν από μπροστά σου σαν εικόνες…». Πόσο ταιριαστή με τούτο δω το μικρό απόσπασμα είναι σήμερα!

Πίσω από το ανοιχτό βιβλίο προβάλει στο φόντο, με κάποια πεισμονή κοιτώντας, η «Τίγρις» σαν θέλει να μου πει με μπόλικη ειρωνεία: «Τι κοιτάς βρε και ξερογλείφεσαι κι όλο ανασηκώνεις τάχατες ανύπαρκτα μανίκια; Καθόλου δεν σε αφορά εσένα η παρατήρηση του συγγραφέα! Έχεις στιγματιστεί  δια βίου ως …Αθηναίος. Το “Εξ Αθηνών ορμώμενος” πού θα το καταχωνιάσεις; Και πως -γράφοντας...- θα το ξεγράψεις;»

Είναι βέβαια η πρώτη φορά που δεν έχει δίκιο…

 

 

Η «πνευματική» Ευρώπη στον καθρέφτη…

[27 Ιανουαρίου: Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος]

 

 Νταχάου-Γερμανία, Ιούλιος 2008,  Φωτ.  Ν.Τ.

 

Αν και πιστεύω πως κάθε Ευρωπαίος πρέπει κάθε μέρα να θυμάται το Ολοκαύτωμα, γιατί κάθε μέρα του Ευρωπαίου μετά το "Ολοκαύτωμα" θα πρέπει να είναι είναι μια μέρα ντροπής, δείχνω σήμερα τους φούρνους στο Νταχάου. Και αναλογίζομαι όσα λέει ο Τζωρτζ Στάινερ για τον αγαπημένο μου συγγραφέα Σελίν (Louis-Ferdinand Céline, 1894 - 1961) :

[…] Αν με ρωτήσετε ποιοι καθόρισαν τη γαλλική γλώσσα στη νεότερη εποχή, θα σας απαντήσω: ο Προυστ και ο Σελιν. Και οι δυό τους. Ο Σελίν είναι μαζί με τον Ραμπελαί, ένας από τους μεγαλύτερους μάγους της γαλλικής γλώσσας, χάρη στο "Ταξίδι στη άκρη της νύχτας", αλλά δεν είναι μόνο το Ταξίδι. Τα τρία μυθιστορήματα για τη φυγή του στη Δανία (τα οποία ελάχιστοι διαβάζουν σήμερα) —το "Από το ένα κάστρο στο άλλο", ο "Βορράς" και το "Ριγκοτόν"—είναι επίσης έξοχα. Η σκηνή με τον γάτο του τον Μπερμπέρ, φτάνοντας στη φλεγόμενη Κολωνία, όπου ο γάτος πηδάει από το τρένο και μπαίνει στις φλόγες· οι σκηνές στο Ζιγκμαρίγκεν, όπου ο Πεταίν, εντελώς κουφός, δεν ακούει το αγγλικό αεροπλάνο που κατεβαίνει και προσγειώνεται στη γέφυρα —αυτές είναι σαιξπηρικές σκηνές! Και χρησιμοποιώ τη λέξη πολύ προσεκτικά. Μέσα σε αυτόν το φρικτό άνθρωπο υπήρχε ένα μεγαλείο ποιητικής επινοητικότητας. Και ένα τεράστιο ανθρώπινο έλεος. Ο γιατρός Σελίν ήταν υπέροχος με τους φτωχούς, με τα ζώα. Εγώ που τρελαίνομαι με τα ζώα μοιράζομαι, τολμώ να μοιραστώ μαζί του αυτό το πάθος, και θαυμάζω το τι σημαίνει γι’ αυτόν ένα ζώο, τι σημαίνει γι’ αυτόν ο πόνος του ζώου. Επομένως, αδυνατώ να καταλάβω. Είναι ο ίδιος άνθρωπος που εξαπολύει σιχαμερές βρωμιές στις "Φλυαρίες για μια σφαγή" και σ’ αλλά κείμενα. Φυλλάδες, ογκωδέστατες αντισημιτικές φυλλάδες. Μου ζητάτε να καταλάβω. Δεν καταλαβαίνω. Είναι ο ίδιος άνθρωπος που ήθελε να χώσουν όλους τους Εβραίους στο φούρνο*.

 

*Τζωρτζ Στάινερ, Ένα μακρύ Σάββατο,-συζητήσεις με την Λωρ Αντλέρ, Δώμα, 2022.