Υπήρξε ο Ίων Δραγούμης ο …Άδωνις Γεωργιάδης της εποχής του;

   

(ασχολήθηκαν κι οι δυο με το ...τένις!)

 

Σε πάνελ, το 2017, [ΕΔΩ] τρεις ομιλητές παρουσιάζουν, για λογαριασμό του εκδοτικού οίκου «Μεταίχμιο», το βιβλίο του καθηγητή, σε μικρό Πανεπιστήμιο της Μινεσότα στις ΗΠΑ, Γιάννη Α. Μάζη για τον Ίωνα Δραγούμη (πρόκειται περισσότερο για μια πολιτική «βιογραφία» του). 

Οι δυο  πανεπιστημιακοί καθηγητές ιστορίας, ο Δ. Σωτηρόπουλος και ο Ν. Παναγιωτόπουλος, χαρακτηρίζουν (διόλου αστεϊζόμενοι σας διαβεβαιώ!) τον Δραγούμη ως «πρωτοφασίστα» (κληρονομιά προς την πολιτική επιστήμη της μακαρίτισσας Ρένας Σταυρίδη-Πατρικίου, του αμίμητου  Σπ. Μαρκέτου και τώρα τελευταία αναπόσπαστη καραμέλα του καθηγητή Μάζη—ταμπελίτσα που απονέμει λίαν προσφάτως και σε βιβλίο του, που κυκλοφορεί ήδη στα Αγγλικά, και στον Αθανάσιο Σουλιώτη-Νικολαΐδη), ισχυρίζονται ότι η δράση του έφερε και χαρακτηριστικά τρομοκρατίας (υποθέσεις του Μάζη ο οποίος γράφει πως ο Δραγούμης διέτασσε φόνους,  πρώτα στη Μακεδονία και ύστερα στην Κωνσταντινούπολη ενώ αργότερα είχε εμπλακεί στην απόπειρα δολοφονίας κατά του Βενιζέλου αφού συμμετείχε σε έρανο υπέρ απότακτων αξιωματικών κατά την κρίσιμη περίοδο) και άρα ήταν κατά κάποιον τρόπο «τρομοκράτης» με τα σημερινά δεδομένα. Υπήρξε επίσης ...«μποέμ», «γυναικάς», «του άρεσε η πολυτελής ζωή, το καλό ντύσιμο», πως ήταν «τζόρας» (=κέρατο βερνικωμένο), «λοξίας», «ελληνάρας» όπως και …(τα ύστερα του κόσμου!!!, τ’ ακούσαμε και αυτό…) «ήταν ο Άδωνις Γεωργιάδης  της εποχής» (σα να λέμε ο εκφραστής ακραίου λαϊκίστικου λόγου ο πολιορκητικός κριός της προπαγάνδας αλλά και ο σάκος του μποξ που απορροφούσε τα φιλοβενιζελικά κύματα μίσους που έσκαζαν στην αντίπερα όχθη των διχασμένων τότε Ελλήνων) και άλλα ακόμη θεοπάλαβα…

Όμως, μιλάει τελευταίος ο Δημήτρης Κουτσομύτης, δημοσιογράφος και σκηνοθέτης,  γιός του αείμνηστου σκηνοθέτη που είχε μεταφέρει στην τηλεόραση, κατά τη δεκαετία του ’90, το βιβλίο «Η εκτέλεση» του Φρέντυ Γερμανού. Ο ίδιος είχε παρακολουθήσει στενά τα γυρίσματα στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Πόλη, τη Βιέννη, τη Βενετία, την Αλεξάνδρεια κλπ. και είχε ασχοληθεί με την σεναριακή μεταγραφή του βιβλίου. Όταν δεν τον διακόπτουν οι άλλοι δυο, λέει:

Όσο κι αν υπάρχουν σημαντικές αντιφάσεις στην προσωπικότητα του Δραγούμη θεωρώ ότι τέτοιοι άνθρωποι λείπουν πάρα πολύ από τη σημερινή δημόσια ζωή. Δηλαδή θέλουμε ανθρώπους με τους οποίους μπορεί ακόμα και να διαφωνούμε αλλά θα έχουν το διαμέτρημα την καλλιέργεια και τις ανησυχίες θα έλεγα και το φιλότιμο ενός τέτοιου ανθρώπου. Δεν υπάρχουν σήμερα τέτοιοι άνθρωποι. Γι’ αυτό λέω πως θα πρέπει να βγουν και τα  ημερολόγια του ξανά…

[Δ. Σωτηρόπουλος (συμπληρώνει) «Έχουν βγει τα ημερολόγια… Δηλαδή είναι εν εξελίξει…»]

…όπου μίλαγε με μεγάλη ειλικρίνεια…

[Δ. Σωτηρόπουλος (συνεχίζει το διάλογο με κάποιον από το ακροατήριο) «…Από τον Ερμή…Ναι από τον Ερμή!»]

…μιλάει με τρομερή ειλικρίνεια και είναι τόσο ανοιχτός που ένας πολιτικός δε νομίζω, δεν έχω ξαναδιαβάσει ημερολόγια πολιτικού να μιλάει με τέτοια ειλικρίνεια σήμερα…

[Δ. Σωτηρόπουλος: «Δεν ήταν απλός πολιτικός…»]

Εντάξει, μ΄ αυτή την έννοια θα έλεγα… 

 

 

Ο Ι.Δ. με περιβολή τένις, μαζί με φίλους 

στην περίοδο της εξορίας του στο Αιάκειο της Κορσικής. 

[Φωτογραφία από το Αρχείο Ίωνος Δραγούμη/Τμήμα αρχείων ΑΣΚΣΑ] 

Kαι να σκεφτεί κανείς πως ο Δ. Σωτηρόπουλος έχει «στα σκαριά» (τουτέστιν «υπό δημοσίευση», στις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, ήδη από το 2020), το Ίων Δραγούμης: Κατασκευάζοντας έναν μοντέρνο εαυτό, για τη σειρά «Παλιά Κείμενα, Νέες Αναγνώσεις» που επιμελείται η Αγγέλα Καστρινάκη. Υποπτεύομαι ότι πρόκειται για κριτική έκδοση του πρώτου βιβλίου του Ι. Δραγούμη «Το Μονοπάτι», αδημοσίευτου ενόσω αυτός ζούσε… Πώς όμως, όταν μια τέτοια «ελαφρότητα» συντρέχει, να αντιμετωπίσει κανείς το αντικείμενο της μελέτης του με καθαρή σκέψη;

Να μιλήσουμε για την αποφυγή, με χίλιους μύριους τρόπους όλο ψέματα και υπεκφυγές, της ολοκλήρωσης της δημοσίευσης των ημερολογίων του από τον «Ερμή» από το 1988 και μετά; (Έκλεισε στο τέλος ο εκδοτικός οίκος κι έπαψε πλέον το κοροϊδιλίκι…). Να μιλήσουμε για προκαταλήψεις, για εμπάθεια, για αναπόδεικτα  ψεύδη, για πρακτικές στα όρια της συνωμοσίας; Τα λόγια είναι φτωχά για την περιγραφή της συνεχιζόμενης απρέπειας.

                                           ****

ΥΓ. Συχνά με ψέγουν -ακόμα και φίλοι-  πως «το 'χω λυμένο στο ζωνάρι» όταν πρόκειται για τον Δραγούμη. Ευθέως απαντώ: Δεν θα πρέπει επιτέλους και κάποιος να τον υπερασπίζεται απέναντι στον εσμό των ...«επαϊόντων»;

 

 

 

«Ξημέρωσε ο Θεός τη μέρα»

 

 

 

Το 1985 η ξαδέρφη μου Καντιφένια ηχογράφησε σε μια κασέτα 60 λεπτών τον παππού μας Αναστάσιο Ζαφειριάδη του Στεφάνου να αφηγείται τις αναμνήσεις  του από τον ελληνοΐταλικό πόλεμο του 1940-41. Ήταν πέντε χρόνια πριν πεθάνει κι εγώ ήμουν τότε τεσσάρων.

 

 Η θαυμάσια έκδοση των εκδόσεων Πατάκη (Οκτώβριος 2021)  «Ξημέρωσε ο Θεός τη μέρα», δημιουργία των εξαιρετικών Τάσου Ζαφειριάδη (κείμενα & επεξεργασία της απομαγνητοφωνημένης αφήγησης του παππού του και σχολιασμός) και του Θανάση Πέτρου (ομιλητική εικονογράφηση) είναι ότι πρέπει για τις μέρες αυτές. Το Πορεία προς το μέτωπο («Νύχτα πάνω στη νύχτα βαδίζαμε ασταμάτητα») του Ελύτη από το Άξιον Εστί , σελίδες από Το Πλατύ ποτάμι του Γιάννη Μπεράτη και ο Ουρανός του Τάκη Κανελλόπουλου μπορούν κάλλιστα να το συντροφέψουν αν έχετε τη τάση να «κλείνεστε» επετειακώς σε βιβλία και ταινίες.

Στρατιώτες που πάνε να συναντήσουν τον πόλεμο. Όμως μόνον ο θάνατος και η κακουχία της πορείας υπάρχουν. Ο πόλεμος θα αργήσει να συναντηθεί μαζί τους. Μια ηρωική και  αντιηρωική μαζί ματιά του πολέμου του Σαράντα:

 Αλλά κάτι που σας έλεγαν εδώ… Τότες δεν είχε τηλεόραση, είχε μόνον ραδιόφωνα ή εφημερίδες. Σας έλεγαν ότι ο Ελληνικός Στρατός εκεί, με τραγούδια, με χαρές, με αυτά, βαδίζει, καταλαμβάνει υψώματα, κάνει θαύματα, κάνει… Αυτά ήταν όλα παραμύθια. Να σας δίνουν κουράγιο, να σας εμψυχώνουν. Ο ελληνικός στρατός… αυτά που υπέφερε στην Αλβανία, δε θα μπορούσε να τα αντέξει κανένας. Να πολεμούν χωρίς μέσα, χωρίς αυτοκίνητα, χωρίς πυροβόλα, χωρίς άρματα μάχης. Μόνο με ένα όπλο. Ψείρα. Ψείρα. Τα υπέφερε γιατί έπρεπε να υποφέρει, διότι οι Ιταλοί δεν είχαν δίκιο να καταλάβουν τότε την Ελλάδα.