«Μὲ τὸν Ἴωνα Δραγούμη ἔχω μεγάλο ἔρωτα ἀπὸ νεαρός…»

 

 

 

Ὁ Ἴων Δραγούμης! Αὐτὸς ἦταν καὶ
συγγραφέας καὶ ἐξαιρετικὸς ἄνθρωπος.

Γ. Ἰωάννου, Φυλλάδιο 5-6 , Θύσανοι, 1982,  σελ. 52

 

Ο Γιώργος Ιωάννου ανάμεσα στις διάφορες λογοτεχνικές του ενασχολήσεις   εξέδιδε και το (προσωπικό του) περιοδικό «Φυλλάδιο». Κυκλοφόρησαν, από το 1978 μέχρι το 1985, οκτώ συνολικά τεύχη, τα τρία από τα οποία διπλά. Το τελευταίο (αρ. 7-8) εκδόθηκε μετά το θάνατό του Ιωάννου με επιμέλεια του Κ. Καφαντάρη. Το διακοσμητικό (φύλλα κισσού) στο εξώφυλλο είναι σχεδιασμένο  από τη φίλη του Γ. Ιωάννου, την τραγουδίστρια και μουσικό Αρλέτα (Αργυρώ - Νικολέτα Τσάπρα), που ήταν απόφοιτος της ΑΣΚΤ της Αθήνας. Αποθησαύρισα από τα τεύχη του «Φυλλαδίου» τις κρίσεις του Γ. Ιωάννου για τον Ίωνα Δραγούμη και τις παραθέτω παρακάτω:

 

Ἀντιγράφω ἀπὸ τὸ «Ὅσοι Ζωντανοί» τοῦ Ἴωνα Δραγούμη: «...Οἱ κουρασμένοι, πού τὸ στρατιωτικό γι’ αυτούς εἶναι βάσανο, γιατί δὲν ὑπηρετεῖ τὴ ζωούλα τους, οἱ κουρασμένοι, ποὺ ἐχθρούς δὲν ἔχουν...». Πόσο λυπᾶμαι ποὺ δὲν ἔχω ἕνα ὑψηλό μπαλκόνι, νὰ στήνω τὶς μεγάλες γιορτές μιὰ μεγάλη ἑλληνική σημαία!

Φυλλάδιο 7-8, Θύσανοι,1985, σελ. 52

 

Ὅ,τι ἦταν ἡ Μακεδονία γιὰ τὸν Ἴωνα Δραγούμη —τόπος τῶν μακρινῶν προγόνων του— τὸ ἴδιο εἶναι γιὰ μένα ἡ σκλαβωμένη σήμερα Ἀνατολική Θράκη. Τόπος τῶν προγόνων μου -ὄχι ὅμως καὶ τόσο μακρινῶν. (Καὶ τότε ὑπῆρχαν σκουλήκια ποὺ χλευάζαν...)

Φυλλάδιο 7-8, Θύσανοι, 1985, σελ. 53

 

Ἀσχολοῦμαι καὶ μὲ τὸ ἔργο τοῦ Ἴωνα Δραγούμη, ποὺ τὸν παραδέχομαι πάρα πολύ γιὰ τὴν ποιότητα τοῦ ἔργου του καὶ τὸ παράδειγμα τῆς ζωῆς του. Οἱ ἐργασίες αὐτές εἶναι γιὰ μένα καθοριστικές τῆς ἰδεολογίας μου. Αὐτό ὡς ἀπάντηση σὲ κείνους, ποὺ θέλουν νὰ γράφω ἀπὸ τὸ πρωΐ ὡς τὸ βράδυ λογοτεχνία.

Φυλλάδιο 7-8, Θύσανοι,1985, σελ. 61

 

Ὅταν εἶμαι στεναχωρημένος, πληγιασμένος ἀπὸ τὴ ζωή μου, ἐλάχιστα κείμενα μπορῶ νὰ ἀνεχθῶ, μολονότι στὸ σπίτι μου ὑπάρχουν χιλιάδες βιβλία. Μπορῶ νὰ διαβάσω —καὶ νὰ πιστέψω Καβάφη, Παπαδιαμάντη, Βιζυηνό, Ἴωνα Δραγούμη, Καρυωτάκη, Κόντογλου, Καββαδία, Σεφέρη – γιὰ νὰ περιοριστῶ στοὺς πεθαμένους. Τί συμβαίνει; Γιατὶ τόση δυσκολία ξαφνική; Δὲν μπορῶ εὔκολα νὰ τὸ ἐξηγήσω. Ἴσως εἶναι, μαζὶ μὲ τὴν τέχνη καὶ τὴν πνευματική συγγένεια, καὶ ἡ εἰλικρίνειά τους, ποὺ μοῦ γλυκαίνει κάπως τὴ στεναχώρια.

Φυλλάδιο 5-6,1982,  Θύσανοι, σελ. 52-53

 

Μὲ τὸν Ίωνα Δραγούμη ἔχω μεγάλο έρωτα ἀπὸ νεαρός. Γιὰ τὸ χατίρι του ἔχω γίνει ἀκόμα και κλέφτης. Εἶχα πάρει τὰ βιβλία του σπίτι μου ἀπὸ μιὰ βιβλιοθήκη, ἀλλὰ τόσο πολὺ μὲ συντάραξαν, ὥστε δεν μπόρεσα νὰ τὰ ἐπιστρέψω. Τὰ ἔχω, βέβαια, ἀκόμα. Εἶναι κάτι ὑπέροχες ἐκδόσεις, ἐνῶ αὐτὲς οἱ φωτοτυπίες που γίνονται τώρα εἶναι ἐλεεινὲς καὶ τρισάθλιες. Ὁ Ἴων Δραγούμης δὲν μὲ μαγνητίζει μόνο γι’ αὐτὲς ἢ γιὰ κείνες τὶς ἰδέες του, μὲ μαγνητίζει μὲ ὁλόκληρη την προσωπικότητά του καὶ τὴ ζωή του. Μου φαίνεται πως ό,τιδήποτε νά γραφε, ἐγὼ θὰ τὸν πίστευα. Καὶ ἂν ἦταν ζωντανός, θὰ τὸν ἀκολουθοῦσα. Μόνος μου τὸν ἀνακάλυψα. Κανένας δὲν μοῦ μίλησε ποτέ γι’ αὐτόν. Ζοῦσα, ἄλλωστε, σὲ κύκλους ὅπου ὅλα βολεύονταν μὲ τὸν ὅρο «ξεπερασμένος», καὶ μὲ μερικὲς ἀπορριπτικές χειρονομίες, μᾶλλον γυναικουλίστικες. Ὅταν άρχισα νὰ μελετῶ τὸ ἔργο του, μόνον τὴν ὁδὸ Ἴωνος Δραγούμη ἤξερα στὴ Θεσσαλονίκη – τίποτε άλλο γι’ αυτόν. Πάντως, όπως μίλησε ὁ Ἴων για τη Μακεδονία καὶ τὸν Ἑλληνισμό τῆς Τουρκίας, κανένας καὶ ποτὲ οὔτε μίλησε οὔτε καὶ θὰ μιλήσει. Εἶμαι, λοιπόν, εὐτυχισμένος που μπόρεσα νὰ πῶ κι ἐγὼ δυο λόγια, μὲ τὴν εὐκαιρία τοῦ ἑορτασμοῦ τῶν 100 χρόνων ἀπὸ τὴ γέννησή του. Ἔγραψα ἕνα ἄρθρο γιὰ τὴν «Καθημερινή», που δημοσιεύτηκε στη σελίδα τοῦ Ἀλέξανδρου Κοτζιά, ανήμερα, τὴν Πέμπτη, 14 Σεπτεμβρίου, ἔγραψα ἐπίσης τὸ σχετικό λήμμα γιὰ τὴ νέα ἐγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος», καὶ ἀκόμα ἔγραψα ἢ μᾶλλον ξανάγραψα ἕνα ἄρθρο γιὰ τὸ ἀφιέρωμα τοῦ περιοδικοῦ «Εὐθύνη» στὸν Ἴωνα Δραγούμη. Καὶ τὸ σπουδαιότερο, γνώρισα τὸν ὑπέργηρο πιὰ ἀδελφό του Φίλιππο καὶ τὸν υἱὸ αὐτοῦ Μάρκο, μὲ τὸν ὁποῖο εἴμαστε κιόλας πολὺ φίλοι. Μά, θὰ μποροῦσε νὰ μοῦ πεῖ κάποιος: «Πῶς ἐσὺ ποὺ δὲν ἀρνεῖσαι καθόλου ὅτι ἀνήκεις στην Αριστερά, εἶσαι τόσο φανατικός θαυμαστὴς τοῦ Ἴωνα Δραγούμη;» Πρῶτα πρῶτα, κύριε μοδάτε, ἐγὼ ἀνήκω ἐκ γενετῆς στὴν Ἀριστερὰ παράταξη – ὄχι σὲ κόμμα, στην παράταξη. Καὶ ὅσο κι ἂν ἔχω προσπαθήσει νὰ ἀπαλλαγῶ, δὲν τὸ ἔχω κατορθώσει. Ἔτσι εἶμαι κουρντισμένος, ἐκ φύσεως. Δεύτερον, ὦ ἀγράμματε, τί νομίζεις πὼς ἦταν ὁ Ἴων Δραγούμης; αὐτὸ ποὺ σοῦ ἔχουν πεῖ; Ὁ Δραγούμης στὴν ὥριμη περίοδό του κατατρύχονταν ἀπὸ τὰ ἴδια προβλήματα, ποὺ ἀπασχολοῦν ἐκ νεότητός μου κι ἐμένα. Καὶ ἦταν αὐτά, ὁ συνδυασμός, ἡ ἐναρμόνιση, σοσιαλισμοῦ, ἐθνικισμοῦ καὶ ἀνατολισμοῦ. Αὐτὴ εἶναι καὶ ἡ δική μου θέση· ἀριστερὸς ἀλλὰ καὶ μέχρι φανατισμοῦ πατριώτης. Καὶ ἂς τελειώνουμε καὶ μ’ αὐτό. Θὰ μοῦ ἔλεγε· «μά, αὐτὸ δὲν τὸ ἀναγνωρίζουν τὰ βασικά μας κείμενα». Γι’ αὐτο εἶσαι βλάκας, θὰ τοῦ ἔλεγα ἐγώ, καὶ ἀνύπαρκτον πρόβατον.Τρέξε, λοιπόν, νὰ τὰ σημειώσεις.

Φυλλάδιο 3-4, Θύσανοι,  1978-1979,  σελ. 47-48