Πήρα στα χέρια μου, όπως και πολλοί από σας, τους τόμους που χαρίζουν αυτόν τον καιρό οι μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδες για τα 60χρονα του πρώτου Νόμπελ ποίησης της Ελλάδας που έλαβε ο (και διπλωμάτης) ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης εννιά χρόνια προτού εκδημήσει...Πολλοί και άξιοι φιλόλογοι με περγαμηνές, ποιητές, πνευματικοί άνθρωποι κλπ. λένε τη γνώμη τους, τιμούν τη σημαντική επέτειο, καταθέτοντας κείμενα εμβριθή. Με αφορμή το δοκίμιο του Νίκου Φαλαγκά («Ο αναγνώστης Σεφέρης»), όπου γίνεται και η σχετική νύξη, ξαναδιάβασα την ημερολογιακή εγγραφή (στις Μέρες, Α΄ Τόμος, Τρίτη 8 Ἰουνίου 1926) που αφορά την ανάγνωση του Όσοι Ζωντανοί από τον (και διπλωμάτη), ομόβαθμο του Ίωνος Δραγούμη, Γ.Σ.. Ο Σεφέρης τότε είναι 26 ετών. Επισήμως πρόσφυγας εδώ και τέσσερα χρόνια. (Ο Δραγούμης πάνε έξι χρόνια που δεν «είναι» πια...).
Γράφει ο Σεφέρης:
Διάβασα σήμερα Ὅσοι ζωντανοί τοῦ Ἴ. Δραγούμη. Τυπικό παράδειγμα Ρωμιοῦ, αὐτός ὁ
ἀντιφατικός ἄνθρωπος. Σὲ παίρνει λύπη νὰ σκέπτεσαι αὐτά ποὺ ἔγραφε καὶ αὐτά ποὺ
ἔκανε. Ἡ ἀντίφαση μπορεῖ νὰ ἦταν ἀσήμαντο πρᾶγμα, ἄν ἦταν μόνο ἄνθρωπος τοῦ
πνεύματος ἤ τοῦ αἰσθήματος, κάτι σὰν τὸν Σικελιανό, ἄς ποῦμε. Ἀλλά τὸ δράμα εἶναι
πὼς θέλησε νὰ γίνει καὶ ἄνθρωπος τῆς δράσης· παραπλανήθηκε με
καταπληκτικές ἀδυναμίες στὸ λαβύρινθο τῆς δράσης.
«Σὲ παίρνει λύπη» αληθινά, για το πώς ο Σεφέρης —υπάρχει στο Αρχείο του και το, λίαν
επικριτικό και με οξείς αφορισμούς, αδημοσίευτο-ανολοκλήρωτο δοκίμιό του για
τον Δραγούμη γραμμένο το 1959— μπόρεσε να σταθεί με τέτοια εμπάθεια απέναντι
στον Ίωνα…
Τον Σεφέρη τον έμαθα παιδί σχεδόν από τον παππού μου, ο οποίος ήταν πολυμαθής, γνώστης της ποίησης της λογοτεχνίας και της ιστορίας. Είναι ο αγαπημένος μου ποιητής. Επίσης λατρεύω τον Καβάφη γνώριμο του παππού μου από τους λογοτεχνικούς κύκλους της Αλεξάνδρειας, όπως και τον Τσίρκα, τον Ντάρελ, τον Ελύτη το Βρεττάκο το Μανώλη κλπ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤον Σεφέρη μελετήσαμε στο Β´ Γυμνάσιο με τον αγαπημένο συμμαθητή φίλο ποιητή και λογοτέχνη Σάκη Σερέφα που η τύχη τόχε τόνομα του νάναι αναγραμματισμός του σπουδαίου Νομπελίστα. Ποτέ δεν προσπάθησα να εξερευνήσω και να ταυτιστώ με τις ζωές και τα προσωπικά των σπουδαίων αυτών ανθρώπων. Ήταν όλοι άνθρωποι με ανθρώπινες ατέλειες και αδυναμίες. Στο τέλος τέλος θα έτρωγαν θα έπιναν θα έκαναν χρήση του αναγκαίου όπως και η Βασίλισσα της Αγγλίας άλλωστε…
Όσο λοιπόν μακραίνει ο χρόνος κι ο αιώνας τόσο πιό μάταιο είναι το να προσπαθούμε να αναστήσουμε τα πάθη και όλα τα λοιπά σχετικά με τις επώνυμες αυτές μορφές.
Ας τους αφήσουμε εκεί που βρίσκονται και ας κοινωνούμε όσα μας άφησαν και όσα από αυτά μπορούμε να αγαπήσουμε. Οι ίδιοι αυτοί ούτε μπορούν να αναθεωρήσουν ούτε μπορούν να μετανιώσουν για τίποτα. Και ‘μείς στο τέλος τέλος ποτέ δε θα μπορέσουμε να μάθουμε τα μύχια των ψυχών τους. Είναι πια μακριά πίσω στο χρόνο.
Με πειράζει να νομίζεις πως ανασταίνω πάθη φίλε.
ΔιαγραφήΟι κρίσεις του Σεφέρη τότε δεν ήταν ανεξάρτητες από τη λύπη της Μικρασιατικής Καταστροφής και το οριστικό ξερίζωμα του ελληνισμού από τη Μικρασία. Ταύτισε τον Δραγούμη με τους υπεύθυνους της καταστροφής αυτής. Αλλά δυστυχώς η άποψή του αυτή διατηρήθηκε διαχρονικά. Και στο «Χειρόγραφο Σεπτ' 41» μέχρι τη απαξίωση του πνευματικού και πολιτικού ανδρός στο αδημοσίευτο δοκίμιο του 1959 για τον Ίωνα. Τον μεγαλύτερο όγκο των εγγραφών στις «Μέρες» τον πέρασε κόσκινο για δημοσίευση ο ίδιος. Αν είχε αλλάξει γνώμη -αν είχε απαλλαγεί από την εμπάθεια (που διατήρησε για ότι σχετικό με τον Δραγούμη βλ. συμπεριφορά για τον Φίλιππο Δραγούμη τον αδελφό του που υπήρξε ένα φεγγάρια προϊστάμενός του Υπουργός των Εξωτερικών) θα την είχε καταθέσει ή θα ’χε πει κάπου αλλού κάτι αλλιώτικο. Ίσως η μη ολοκλήρωση και μη δημοσίευση των δοκιμίων του για τον Γιαννόπουλο και τον Δραγούμη (εξυψωτικό για τον πρώτο κατεδαφιστικό του έργου και της ζωής για τον δεύτερο) να υπήρξε μια τέτοια «κίνηση». Αλλά ότι γράφει δεν ξεγράφει και ότι γίνεται δεν ξεγίνεται. Όμως δεν μπορεί να μην παρατηρούμε συμπεριφορές ή σκέψεις που καθόρισαν και τη μεταθανάτια μεταχείριση του έργου του Δραγούμη ιδίως όταν προέρχονται από ανθρώπους σαν το Σεφέρη που τον αγαπήσαμε και το έργο του ακόμα μας συγκινεί και που ο ίδιος τιμήθηκε και όταν ζούσε, όταν πέθανε και διαχρονικά κέρδισε την αποδοχή.
Μπορώ λοιπόν διαβάζοντας σήμερα Σεφέρη να συνορώ τα άκρα (αρχή και τέλος της ζωής του) και να λυπούμαι όταν τον βλέπω φρικτά μικρόψυχο όταν μάλιστα ξέρω πως η «Σχολή» του (ή οι «Σχολές» που συναρτώνται με τον Σεφέρη διαμόρφωσαν και τη διαχρονική στάση απέναντι στο Δραγουμικό έργο το τόσο συνυφασμένο και συνεπές προς τη ζωή του συγγραφέα. ( Έργο ζωής: η ζωή του: «Θέλω να είμαι ωραίο παράδειγμα Έλληνος» …).
Όμως ο Σεφέρης είδε στο πρόσωπο αυτό τον Αλκιβιάδη. Κι αυτό εγώ το παρατηρώ μαζί με άλλα συναφή και δεν μπορεί παρά να θλίβομαι διατυπώνοντας και την απορία μου.
Ωστόσο ούτε το Σεφέρη ούτε κανέναν άλλο μπορείς να αναστήσεις και να τους μάθεις αυτό που δεν έμαθαν(;)
ΔιαγραφήΗ άποψη της ιστορίας είναι πολιτική και υποκειμενική. Αλλά είναι ιστορία. Δεν είναι το παρόν.
Άρα για ποιά αναμόχλευση παθών ομιλείς; Εδώ δε μπορούμε να συνέλθουμε από τα πρόσφατα πάθη με τη χούντα και το Κυπριακό. Τα πάθη του 22 μας μάραναν!;
ΥΓ. Ούτε βέβαια για τον Ντάρελ συγγραφέα του σπουδαίου Αλεξανδρινού κουαρτέτου (που ενέπνευσε στον Τσίρκα τη δική του Τριλογία) μπορώ να ξεχάσω πως η ραδιοφωνική προπαγάνδα που ασκούσε για λογαριασμό των Άγγλων κατακτητών της Κύπρου έστειλε μια ώρα αρχύτερα στην αγχόνη τους Καραολή, Δημητρίου, Αυξεντίου...
ΔιαγραφήΑς μη το χοντρύνουμε άλλο Νώντα!
ΔιαγραφήΝομίζω είμαι σαφής και αντιλαμβάνεσαι αυτά που λέω.