Μορφές του …Λενινισμού στη Ελλάδα

 

(Λόγος Περί εξαλείψεως των «ενοχλητικών» προσώπων ή ονομάτων)

 

                        Ο Λένιν με τον Τρότσκι και ...χωρίς αυτόν. "Επί Στάλιν" ήρθε και η τσεκουριά στο Μεξικό.
 

Γράφει ο φίλος Θόδωρος Παντούλας στα εισαγωγικά κείμενα των δυο μικρών άψογα επιμελημένων βιβλίων με έργα του Ί. Δραγούμη* που εξέδωσε πολύ πρόσφατα  από το manifesto:  

 […] Ἀπ’ ἄκρη σέ ἄκρη μᾶς προέκυψαν, σχεδόν ὅλοι τους, Βενιζελικότεροι τῶν Βενιζέλων. Μπορεῖ ὁ διχασμός, ἀκόμη καί περί ὄνου σκιάς, νά εἶναι ἐγγενές στοιχεῖο τοῦ δημοσίου βίου, ὁ βενιζελισμός ὅμως ἔγινε τό προαπαιτούμενό του. Σέ αὐτή τήν ἁπλούστευση ὁ Δραγούμης ἦταν ὀχληρή ἐξαίρεση. Κι ὁ κανόνας ἐπιβεβαιωνόταν ἤ μέ τήν παρασιώπηση ἤ μέ τήν παραχάραξη.

Με τρέλα ιερή έπιασα, πριν ένα σχεδόν χρόνο, δώρο σταλμένο από το Ρέθυμνο του μπατζανάκη μου και της κουνιάδας μου (γιατί το βιβλίο δεν έφτασε εύκολα στο εμπόριο αφού είναι έκδοση της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Ρεθύμνης-παράρτημα του Πανεπιστημίου Κρήτης). Μιλώ για τον Α΄ τόμο του Αρχείου Κωνσταντίνου Θρ. Μάνου με τον τίτλο «Διατί βιάζεσαι, παιδί μου και θέλεις να τα κάμης όλα μαζί;» έκδοση του 2020, θαυμάσια υπομνηματισμένη της οποίας την επιμέλεια υπογράφουν ο Νικόλαος Ε. Παπαδογιαννάκης και η Ελπινίκη Νικολουδάκη-Σουρή. Μπόλικο μεράκι και γερή δουλειά στο βιβλίο όπου βρήκα υλικό πολυτιμότατο, χρήσιμο και για τη δική μου εργασία.

Ο Κωνσταντίνος Μάνος (1869, Αθήνα – 1913, Λαγκαδάς) υπήρξε εμβληματική προσωπικότητα του τέλους 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου. Ευπατρίδης ποιητής, συγγραφέας, δημοτικιστής, πολιτικός. Πρωτότοκος γιός του Θρασύβουλου Μάνου και της Ρωξάνης Μαυρομιχάλη, με καταγωγή από το Βυζάντιο, τη Μολδοβλαχία και τη Μάνη. Οι προπάτορές τους είχαν πάει στην Κωνσταντινούπολη από την  Γένουα της Ιταλίας  τον 13ο -14ο αι.  και είχαν επιδοθεί στο εμπόριο γούνας αλλά και στα γράμματα. Ο πρόγονός του Μανωλάκης Μάνος ίδρυσε την Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης όμως και άλλες Σχολές στην Καστοριά, Χίο, Άρτα, Ανατολικό. Ο Κωνσταντίνος Μάνος σπούδασε θεωρητικές επιστήμες στην Οξφόρδη (Balliot College) από το 1893-1895. Ήταν χορηγός και συνδιοργανωτής των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων (Αθήνα,1896) και έφερε τον τίτλο του Μεγάλου Αλυτάρχη της Ολυμπιάδας. Έλαβε ενεργά μέρος στην κρητική Επανάσταση στο πλευρό του Ελ. Βενιζέλου και πρωτοστάτησε στις διεργασίες για την απομάκρυνση του πρίγκηπα  Γεωργίου, Ύπατου Αρμοστή της Κρήτης.  Συμμετείχε στον Μακεδονικό Αγώνα (εισήλθε στη Μακεδονία ως ζωέμπορος με το ψευδώνυμο Μιχαηλίδης). Εκλέχτηκε δυο φορές βουλευτής Αττικοβοιωτίας με τους Φιλελεύθερους του Βενιζέλου στην Α΄ και Β΄ Αναθεωρητική Βουλή. Συμμετείχε με τον Ιερό λόχο στους Βαλκανικούς Πολέμους. Τον Απρίλιο του 1913 σκοτώθηκε σε αναγνωριστική πτήση με ένα Blériot XI πάνω από τον Χορτιάτη της Θεσσαλονίκης καθώς το αεροπλάνο κατέπεσε στο Λαγκαδά. Μαζί του έχασε τη ζωή του και ο πιλότος εξάδελφος του ανθυπολοχαγός Εμμανουήλ Αργυρόπουλος. Ο Μάνος υπήρξε θερμός φίλος του Ίωνος Δραγούμη και του Σπύρου Σκιαδαρέση. Με τον Ίωνα τον ένωναν οι αγώνες  στις περιοχές του αλύτρωτου Ελληνισμού, ιδίως στη Μακεδονία, για την εκπαίδευση και τον δημοτικισμό από πολύ νωρίς , από το 1904 με την δημιουργία του ομίλου Εθνική Γλώσσα μέχρι την ίδρυση του «Εκπαιδευτικού ομίλου» και ως το δραματικό θάνατό του.

Στον Α΄ τόμο του Αρχείου του που είδε το φως υπάρχει ξεχωριστό κεφάλαιο σελ. 166-176 με τίτλο Έκκληση και Έκθεση Ίωνος Δραγούμη αντίγραφό εγκάρδιας επιστολής του Δραγούμη προς τον Κ. Θ. Μάνο (1904) και αρκετές ακόμη σελίδες με τεκμήρια της στενής τους συνεργασίας. Στο ευρετήριο του τόμου σχεδόν ενάμισι μονόστηλο είναι αφιερωμένο σε εγγραφές (μισή σελίδα)  σχετικές με τον Ίωνα Δραγούμη ενώ τέσσερις μόνον σειρές υπάρχουν με αναφορές στον Ελευθέριο Βενιζέλο.

Στο κείμενο  Κωνσταντίνος Μάνος, Σε 44 χρόνια χώρεσαν πολλές ζωές σε μία, του Γιώργου Κουκουράκη, που δημοσιεύτηκε στο ένθετο έντυπο της Καθημερινής «σελίδες ιστορίας», τχ 5 Νοέμβριος 2023, στις σελιδες 44-51, ο συγγραφέας σημειώνει πως κύρια πηγή των πληροφοριών του στάθηκε το βιβλίο  που έχουμε προαναφέρει. Σημειώνει ο Κουκουράκης:

O Μάνος […] ανέπτυξε (sic) επικοινωνία με σημαντικούς ποιητές και πεζογράφους, όπως ο Δροσίνης, ο Κωστής Παλαμάς, ο Περικλής Γιαννόπουλος κ.α.

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΟΥΤΕ ΜΙΑ ΛΕΞΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ Κουκουράκη. Πλείστες αναφορές όμως (κανονική πλημμυρίδα) για τη σχέση του με τον Εθνάρχη.

Αλλά εννόησα… Ο συγγραφεύς είναι ερευνητής-πολιτικός επιστήμονας, συνεργάτης του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών «Ελευθέριος Βενιζέλος»... Το φαινόμενο έχει λάβει όψεις της Λενινιστικής και Σταλινικής ρωσικής περιόδου. Φωτομοντάζ και λογοκρισία. Και λιγωτικά συναξάρια για τον Εθνάρχη. Ακατάπαυστα επί ένα και πλέον αιώνα.

 

*(1) Δραγούμης Ίων, Μικρή Πατρίδα-Τρεις προκηρύξεις, Αντί προλόγου: Στέφανος Μπεκατώρος, Επίμετρο: Δημήτριος Τσάκωνας, Επιμέλεια: Θεόδωρος Ε. Παντούλας, manifesto 2023 και  (2) Δραγούμης Ίων, Ελληνικός Πολιτισμός, Εισαγωγή: Θεόδωρος Ε. Παντούλας, Αντί προλόγου: Κλέων Παράσχος, Επίμετρο: Στέλιος  Παπαθεμελής, Επιμέλεια: Θεόδωρος Ε. Παντούλας, manifesto 2023.